امروز همزمان با سالگرد شهادت مظلومانه رئيس مذهب تشيع صادق آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين شهر مقدس قم ـ همگام با ديگر نقاط ـ عزادار بود.

ديشب وامروز حرکت دسته هاي عزاداري، راهپيمايي مردم قم به همراه مراجع عظام تقليد، واقامه مجالس عزا در گوشه وکنار اين شهر مقدس وبه ويژه بيوت مراجع عظام تقليد حکايت از مظلوميت شهادت رئيس مذهب داشت.

در مجلس عزاداري باشکوهي که بدين مناسبت در بيت آيت الله العظمي شيرازي تشکيل شد جمع کثيري از علما، فضلا، طلاب حوزه علميه، سادات خاندان شيرازي، نمايندگان بيوت مراجع عظام تقليد، زوار ايراني وخارجي وعموم ارادتمندان اهل بيت عصمت وطهارت عليهم السلام حضور يافتند وضمن اقامه عزا، اين مصيبت را به ساحت مقدس حضرت بقيةالله الاعظم مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف تسليت گفتند.

نخستين سخنران اين مجلس حجت الاسلام والمسلمين حسيني با اشاره به دستاوردها وخدمات علمي امام جعفر صادق عليه السلام اظهار داشت: فقه شيعه اماميه که به فقه جعفري مشهور است منسوب به حضرت صادق عليه السلام مي باشد؛ زيرا قسمت عمده احکام فقه اسلاميِ مذهب شيعه جعفري از آن حضرت است وآن مقدار روايات فقهي که از آن حضرت نقل شده، از هيچ يک از ديگر امامان نقل نشده است، تا جايي که حديث پژوهان شمار راويان مورد وثوقي را که از ايشان حديث نقل کرده اند به چهارهزار تن بالغ دانسته اند.

وي افزود: آن امام همام در نيمه اول قرن دوم هجري ـ که عصر شکوفايي حديث وظهور مسائل ومباحث مهم کلامي بوده است ـ مي زيست وبا فقها ومحدثان طراز اول معاصر بود. با اين حال از آن جا که علم ايشان از درياي علم لدني وخدايي سرچشمه گرفته بود موجب تحير عالمان عصر شده بود. اهل سنت وجماعت بر برتري علمي وروحاني آن حضرت همداستانند، چنان که ابوحنيفه خود گفته است: جعفربن محمد افقه اهل زمان بود. مالک از پيشوايان فقه عامه گفته است: هيچ چشمي نديده وهيچ گوشي نشنيده ودر خاطر هيچ کس خطور نکرده که در فضل وعلم وورع وعبادت، کسي بر جعفربن محمد مقدم باشد. ابن خلّکان در وفيات الاعيان آورده است: مقام فضل جعفربن محمد مشهورتر از آن است که حاجت به شرح وبيان داشته باشد. ابن حجر هيثمي در الصواعق المحرقة نوشته است: جعفربن محمد در سراسر جهان اسلام به علم وحکمت مشهور بود ومسلمانان علم را از وي مي آموختند ونقل مي کردند. آورده اند که علما ومحدثان ومفسران در زماني از محضر ايشان کسب فيض مي کردند که ايشان هنوز نوجوان بودند.

سخنران بعدي اين مراسم خطيب توانا حجت الاسلام والمسلمين احمدي اصفهاني بود که درباره موضوع ابتلائات فردي واجتماعي از منظر فرهنگ اسلامي وقرآن مجيد سخن گفت وتأکيد کرد: تمام بلاهاي کوچک وبزرگي که دامنگير آدمي مي شود نتيجه اعمال اوست وابتلائات جامعه اسلامي نيز نتيجه رفتارهاي جمعيِ جامعه است. بسياري از مشکلاتي که ما شيعيان امروز با آن دست به گريبانيم نظير حوادث عراق وابتلاي امت به غده فسادي چون وهابيت ـ که ريشه يهودي دارد ـ نتيجه اعمال خود ماست.

وي با اشاره به آيه شريفه: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛(1) البته شما را به اندکي ترس وگرسنگي وبينوايي وبيماري ونقصان در محصول مي آزماييم. وشکيبايان را بشارت ده» تأکيد کرد: مسأله آزمون الهي براي امت هاي پيشين ونيز امت آخرالزمان وجود داشته است وحتي پيامبران الهي مورد آزمون هاي دشوار قرار مي گرفتند. آنچه در اين ميان اهميت دارد اين نکته است که انسان بايد هميشه گوش به زنگ وآماده امتحان باشد واز خدا بخواهد او را از اين ابتلائات سربلند بيرون آورد.

وي يادآور شد: برخي از ابتلائات رحمت الهي است وبلاهايي که بر سر مؤمن وارد مي شود براي پاک کردن او در همين دنياست. کشي در رجال خود آورده است که پس از رحلت رسول خدا صلّي الله عليه وآله وقتي طناب به گردن وجود مبارک علي بن ابي طالب عليهماالسلام انداختند، سلمان با آن عظمت در دلش خطور کرد که اين شخص اسم اعظم خدا را مي داند واگر خدا را به آن بخواند زمين آنان را فرو خواهد برد. به کيفر اين ترديد در گردن وي زخمي ظاهر شد وباعث آزارش گرديد. روزي اميرمؤمنان او را ديد وبه او فرمود: اي ابا عبدالله اين ناراحتي امروز از فکري است که آن روز به ذهنت خطور کرد!(2)

شخصي به رسول خدا عرضه داشت: انّي احبک؛ من شما را دوست دارم حضرت به او فرمودند: «فاستعد للبلاء؛ خود را براي بلا آماده کن». بر اين اساس برخي از بلاهايي که بر مؤمن وارد مي شود، به دليل گناه و... نيست بلکه هرچه به خدا نزديک تر باشد، ميزان ابتلائات او بيشتر است. به گفته شاعر:

هرکه در اين بزم مقرب تر است جام بلا بيشترش مي دهند

سومين سخنران اين مراسم حجت الاسلام والمسلمين رسولي اراکي با اشاره به نهضت عظيم علمي امام صادق عليه السلام اظهار داشت: حضرت صادق عليه السلام در ميان اهل بيت از عمر نسبتاً طولاني تري برخوردار ودر عصر خود مرجع ديني شيعيان ومعتقدان به اهل بيت بوده اند. آن حضرت در آشفته بازار حديث ومدعيان دروغين علم ودين وفقه، ابواب علم را بر روي دوستداران معارف ناب گشودند وفقه اهل بيت را به جهانيان شناساندند.

وي افزود: آن حضرت شاگردان بسياري تربيت کردند وبدين وسيله حق عظيمي بر تمام علوم ومعارف اسلامي دارند. گفته اند فقط در کوفه نهصد شيخ بوده اند که همگي مي گفتند: «حدثني جعفربن محمد؛ جعفربن محمد مرا اين گونه حديث گفت». از مشهورترين شاگردان حضرت که خود مايه تحولات شگرفي در علوم اسلامي شدند مي توان به کساني چون ابان بن تغلب، مؤمن طاق، مفضل بن عمر جُعفي کوفي، هشام بن حکم، حمادبن عيسي وحمادبن عمران نام برد که دو تن اخير جزو شش نفري هستند که همه حديث شناسان شيعه آنان را توثيق کرده وبر جلالت قدرشان اذعان دارند.

وي درباره تأثير فعاليت ها ودانش بي کران امام صادق عليه السلام بر بزرگان فرق اهل سنت يادآور شد: ابوحنيفه (نعمان بن ثابت) مؤسس مذهب فقهي حنفي از شاگردان امام صادق بود واين سخن وي مشهور است که گفت: «عالم تر از جعفربن محمد نديده ام» و«لولا السنتان لهلک النعمان؛ اگر دو سال در زندگي من نبود از دست رفته بودم». منظور وي از اين دو سال ايامي است که مجالست هاي مکرري در مدينه وکوفه با امام صادق عليه السلام داشت. مالک بن انس بنيانگذار مذهب مالکي وصاحب کتاب موطّأ درباره ايشان سخنان ستايش آميز بسياري گفته است. دو تن از ديگر مؤسسان مذاهب بزرگ فقه، يعني محمدبن ادريس شافعي واحمدبن حنبل، با اين که صحبت ايشان را درک نکرده اند براي ايشان احترام بسيار قائلند واز آن حضرت حديث نقل مي کنند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بقره(2)، آيه155.

2. رجال کشي، ص11.