از عاشوراي سال 61 قمري تا به امروز محبّان و شيعيان اهل بيت عليهم‌السلام ياد و خاطره‌ي کربلاي خون و شهادت، سرزمين ايثار و فداکاري و حوادث جان‌سوزي که در آن روز غم‌بار رخ داد زنده نگه داشته و مي‌دارند. در گذر زمان، شيوه‌هاي عزاداري بر سالار شهيدان حضرت ابا عبد الله الحسين عليه‌السلام و ياران پاک‌باخته‌ي آن حضرت، شکل‌هاي متفاوتي به خود گرفته و از تنوع و گوناگوني برخوردار شده است. برخي از سوگواري‌ها را به نحوي مي‌توان برآمده از روايات دانست. البته تمام گونه‌هاي سوگواري نمادي از حوادث روز عاشورا و پس از آن هستند.
آن بخش از مراسمي که هم چنان توسط سوگواران سيد الشهدا عليه‌السلام در کشورهاي اسلامي و حتي کشورهاي غير اسلامي که مسلمان‌ها در آن زندگي مي‌کنند و نيز غير مسلمانان عزادار اعمال مي‌شود از ديرينه‌ي قابل توجهي برخوردار هستند که مي‌توان به مواردي از آن به شرح زير اشاره کرد:
سينه‌زني؛ زنجير زني، قمه زني، دويدن روي آتش، سنگ زني، شبيـه خواني (تعزيـه).
در تمام موارد ياد شده به گونه‌اي همدردي با خاندان عصمت و طهارت ملموس است.
بر سينه زدن يادآور لحظه‌اي است که بانوان حرم سيد الشهداء عليه‌السلام و دختران حضرت رسول صلّي‌الله عليه وآله وسلّم در فقدان سرپرست خود، حضرت امام حسين عليه‌السلام بر سر و صورت خويش نواخته، بر آن حضرت مويه مي‌کردند.
زنجيرزني از ديگر نمادهاي عزاداري است که همگان با آن آشنا هستند. اين سبک عزاداري را مي‌توان همدردي با اسيران کربلا که در غل و زنجير مسير کربلا تا شام را پيمودند ونيز نماد زنجيرهاي بسته شده بر پاي عزيزان زهراي اطهر سلام الله عليها دانست.
گونه‌ي ديگر عزاداري که در عراق به گستردگي همه‌ي دوستداران اهل بيت عليهم‌السلام وجود دارد و در لبنان، سوريه، پاکستان، هندوستان، ايران و ...نيز به ترتيب از جايگاه والايي برخوردار است سنت قمه زني مي باشد، فرق‌هاي شکافته شده‌ي حضرت سيد الشهدا عليه‌السلام و ياران باوفاي او را تداعي نموده و در واقع به گونه‌اي پيمان خون بستن با شهيدان سرفراز کربلا مي‌باشد. در روايات آمده است: پيامبراني چون: حضرت آدم عليه‌السلام، ابراهيم عليه‌السلام، و نوح عليه‌السلام هنگامي که از کربلا مي‌گذشتند در محل قتلگاه پايشان لغزيده، بر زمين خوردند و خون از سر و رويشان جاري شد. خداي – عزّ وجل – به آنان وحي فرمود: حسين در اين سرزمين کشته خواهد شد و خوني که از سر و روي شما روان شده از آن روست تا در مصيبت آن حضرت شريک شده، وبا وي همدردي کنيد.
شگفت اين که در اين نوع عزاداري عليرغم خطير بودن ظاهري آن، ديده نشده است که تلفات جاني داشته باشد.
يکي ديگر از شيوه‌هاي عزاداري که در بخش‌هايي از ايران متداول و رايج است سنگ‌زني مي‌باشد. کساني که به اين سبک عزاداري مي‌کنند دو قطعه سنگ در دو دست گرفته بر يکديگر مي‌کوبند و يک در ميان سنگ را بر سينه‌ي خود مي‌زنند.
اين سبک عزاداري را مي‌توان نماد سنگ‌باران شدن پيکر زخمي و نيمه‌جان حضرت سيد الشهداء عليه‌السلام در قتلگاه دانست که دشمنان با گستاخي و بي‌رحمي در حق سيد الشهداء روا داشتند.
با پاي برهنه بر روي آتش گداخته دويدن و يا حسين سردادن، مراسم مخصوص عزاداري شيعيان هند، پاکستان و به طور محدود در چند کشور ديگر است. عزاداراني که دين گونه عرض ارادت مي‌کنند، نه تنها کوچک‌ترين گزندي از آتش نديده بلکه حتي اثري از تاول و سوختگي بر پاي آنان ديده نمي‌شود. از آن جا که روايات فراواني به حرام بودن بدن دوستدران و شيعيان اهل بيت عليهم‌السلام بر آتش دوزخ تصريح دارد، مي‌توان آن را دليلي بر پاداش عزاداران حضرت حسين بن علي عليه‌السلام دانست.
ديگر سنت ديرآشنايِ تداعي کننده‌ي روز عاشورا و مصيبت‌هايي که بر خاندان رسالت گذشت را نشان مي دهد، سنّت شبيه‌خواني يا تعزيه است. اين شيوه به دليل نمايشي بودن آن جذابيت و محبوبيت فوق‌العاده‌اي دارد و در غالب نقاط کشورهاي: ايران، عراق، سوريه، لبنان، هند، پاکستان و ... رايج است. آنچه اين بخش را از ديگر بخش هاي دستگاه سيد الشهداء عليه‌السلام متمايز مي‌کند، جنبه‌ي نمايشي آن است که هر چند در يک پرده و نمايش گوشه‌اي از وقايع عاشورا و حوادث مربوط به آن، تماشاگر و عزادار را به گذشته برده و صحنه‌هايي از عاشورا را براي او ملموس و محسوس مي‌کند. البته غالباً افرادِ شبيه‌خوان، متناسب با نقشي که بايد ايفا کنند، انتخاب مي‌شوند و با حسّي که در اجراي نقش به تماشاگر منتقل مي‌کنند، در واقع فاجعه‌ي کربلا و غم و مصيبت خاندان رسالت را در وجود تماشاگران مي‌نشانند و اوج مظلوميت آنان را به رخ ديده‌ها مي‌کشد.
آنچه از اين سنّت‌ها و عزاداري‌ها مي‌توان دريافت، روح فداکاري، از خودگذشتگي و ايستادگي در برابر دين‌سوزان و حق‌ستيزان است و هر يک از اين گونه‌هاي عزاداري الهام‌بخش انسان‌هاي آزاده و مؤمن به رسالت پيامبر صلّي‌الله عليه وآله وسلّم و قيام حضرت سيد الشهدا عليه‌السلام است و هم از اين طريق مي‌توان ناراستي بي‌راهه را ار شاهراه مستقيم تشخيص داد .
امسال نيز طبق گزارش خبرنگاران ما از برخي کشورهاي جهان مراسم هاي مختلفي از قبيل سينه زني، زنجيرزني ، قمه‌زني و راه رفتن روي آتش برپا شد. در کربلاي معلّي عدّه‌ي زيادي از عزاداران در بامداد روز عاشورا سر تا به پاي خود را به خون آغشته کردند. هم چنين در لبنان ،سوريه ، هند، پاکستان و شهرهاي مختلف ايران از جمله تبريز،اصفهان،تهران، مشهد،قم و...در غالب دسته هاي عزاداري اين سنت ديرنه را احيا نمودند .
باشدکه همگان از مکتب انسان‌ساز سيد الشهدا عليه‌السلام که دين حضرت خاتم صلّي‌الله عليه وآله وسلم را حيات ابدي بخشيد و آن را از گزند انحراف و نابودي رهانيد، توشه برگيريم و با پيروي از حضرتش دو جهان خود را آباد سازيم.
