در پی ناآرامی های اخیر و اعتراضات مردمی در کشور عراق بنیاد جهانی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله به سؤالاتی در این خصوص پاسخ داده است.
پاسخ به این استفتائات مردمی طبق نظرات و فتاوای مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله و تحت عنوان «منشور حقوق مردم و حکومت در شریعت اسلام» منتشر شده است.
متن کامل این منشور به شرح زیر است:
سلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
با توجه به شرایط کنونی کشور عراق و ناتوانی دولت در انجام وظایف و مسئولیت محوله خود در قبال مردم، و اینکه برخی از جوانان در این کشور هر از گاهی دست به تظاهرات و راهپیمایی ها علیه دولت و سیاستمداران می زنند و حقوق مشروع خود را از آن ها مطالبه می کنند، از شما خواهشمندیم به سؤالات زیر پاسخ دهید، با تشکر.
دسامبر ۲۰۲۲
سؤال ۱: آیا ممنوع کردن روزنامه نگاران از نقد حکومت و مسئولان حاکم جایز است؟
پاسخ: جایز نیست، بلکه باید روزنامه نگاران در نقد حکومت و حاکمان آزاد باشند، تا این کار از انحراف حکومت ها جلوگیری کند.
سؤال ۲: آیا زندانی کردن مخالفان سیاسی و جلوگیری از برگزاری تجمعات مسالمت آمیز و بیان نظراتشان، توسط حکومت جایز است؟
پاسخ: جایز نیست، چراکه مخالفان نیز حقوق مشروعی دارند.
سؤال ۳: آیا به انحصار درآوردن رسانه هایی همچون تلویزیون، رادیو و روزنامه توسط حکومت و محروم کردن مخالفان از دسترسی به آن ها جائز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴: آیا مردم ـ با کسب اکثریت آراء ـ حق دارند که حاکم کشور اسلامی را تغییر دهند، اگرچه فقیه یا منصوب از طرف فقیه باشد؟
پاسخ: بله؛ انجام این کار در غير از حكومت امام معصوم از حقوق مردم است.
سؤال ۵: آیا تشکیل احزاب سیاسی و گروه های جوانان، نیازی به کسب اجازه و مجوز از دولت دارد؟
پاسخ: خیر؛ نیازی به اجازه دولت نیست و دولت حق ممانعت از تشکیل آن ها را ندارد.
سؤال ۶: آیا مصادره اموال کسانی که مخالف حکومت هستند، توسط دولت جایز است؟
پاسخ: خیر جایز نیست.
سؤال ۷: آیا دستگیری، تبعید، اخراج و یا زندانی کردن افرادی که علیه حکومت تظاهرات می کنند، جایز است؟
پاسخ: این کار جایز نیست، واگر هریک از موارد ذکر شده در سؤال، توسط حکومت انجام شود، حکومت ضامن است.
سؤال ۸: آیا استفاده از خشونت و یا سلاح برضد تظاهر کنندگان توسط حکومت جایز است؟
پاسخ: مطلقاً این کار جایز نیست، چراکه علاوه بر تاکید اسلام بر ممنوعیت خشونت، تظاهرات در شریعت اسلامی به عنوان حقی مسلم شناخته می شود.
سؤال ۹: آیا شخص فقیه حتی اگر حاکم جامعه باشد، مجاز است تا در مسائل مهمی مانند صلح و جنگ و امور عمومی مشابه آن که مربوط به اقشار مختلف جامعه است، نظر شخصی خود را اعمال کند؟
پاسخ: این کار جایز نیست، بلکه باید با موافقت فقهاء و مراجعی که مردم از ایشان تقلید می کنند، و مشورت میان ایشان، به ضمیمه نظر متخصصین مورد اعتماد باشد، همانگونه که باید دیگر شروط شرعی نیز فراهم باشد.
سؤال ۱۰: آیا حاکم حتی اگر فقیه یا منصوب از طرف فقیه باشد، حق دارد در حکومتداری مستبد و خود رای باشد؟
پاسخ: استبداد در حکومتداری جایز نیست.
سؤال ۱۱: آیا پایمال کردن حقوق انسان ها و محدود کردن آزادی های مشروع آنان جایز است؟
پاسخ: رعایت حقوق بشر به گونه ای که اسلام به آن دستور داده است لازم است.
سؤال ۱۲: آیا اجرای حدود اسلامی در صورتی که باعث خدشه دار شدن آبروی اسلام و مسلمانان شود، جایز است؟
پاسخ: هتک حرمت اسلام و مسلمانان جایز نیست.
سؤال ۱۳: آیا جاسوسی از مردم کشور توسط حکومت و گماردن افرادی در بین آن ها برای استراق سمع و محدود کردن آزادی های آنان جایز است؟
پاسخ: تجسس از مسلمانان و قراردادن جاسوس در بین آن ها حرام است.
سؤال ۱۴: آیا همکاری با حکومت هایی که به مردم خود ستم می کنند و آن ها را از آزادی های مشروع خود باز می دارند جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۱۵: آیا اعتراف گرفتن از زندانی با شکنجه جایز است؟
پاسخ: شکنجه کردن در اسلام حرام است، و اقرار گرفتن از کسی که احتمال جرم در او می رود با زدن و شکنجه جایز نیست، بلکه واجب است که از راه های شرعی به اقرار دست پیدا شود، و به اعترافی که با زدن و شکنجه گرفته شود اعتباری نیست.
سؤال ۱۶: آیا اذیت مردم و یا آسیب زدن به آن ها و همچنین از بین بردن اموال مردم به بهانه امر به معروف و نهی از منکر جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۱۷: آیا دادگاهی که تابع حکومت است و در برابر حاکمیت گردن نهاده است و حکم به زندان تظاهرات کنندگان و اعدام برخی از ایشان می کند، حجیت دارد؟
پاسخ: یک چنین دادگاهی مشروعیت ندارد، بلکه دستگاه قضا باید کاملا از حکومت مستقل باشد و تحت تاثیر آن نیز نباشد. این مساله اینگونه محرز می شود که این دستگاه بتواند شکایت های مردم حتی علیه بالا‌ترین مقام کشور را دریافت کرده و مورد بررسی قرار دهد.
سؤال ۱۸: اگر فتنه ای به مسلمانان برسد و گروه زیادی از مردم مرتد شوند، آیا می توان برای همه آن ها حکم ارتداد صادر و آن را اجرا کرد؟
پاسخ: حکم ارتداد جاری نمی شود، چراکه حضرت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام حتی بعد از تسلط بر کسانی که در بصره و صفین و نهروان علیه آن حضرت قیام کردند نیز چنین حکمی صادر نفرمودند.
سؤال ۱۹: آیا صدور حکم محارب با خدا و رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد کسانی که علیه حکومت تظاهرات می کنند جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۰: با صِدق عنوان محارب آیا حکم به اعدام برخی از متهمان به محاربه جایز است؟
پاسخ: به مجرّد تظاهرات ضد دولت یا حاکمان، صِدق محارب بر مخالفان نمی کند و اجرای حکم اعدام بر محارب نیز تنها از ویژگی های امام معصوم است و نه هیچ کس دیگر.
سؤال ۲۱: آیا برگزاری تظاهرات و تجمعات مسالمت آمیز که توسط مردم و مخالفان حکومت برگزار می شود، نیاز به اجازه از دولت دارد؟
پاسخ: نیازی به کسب اجازه نیست.
سؤال ۲۲: آیا برای مخالفان حکومت و معترضان جایز است که ساختمان های دولتی و اموال عمومی را تخریب کنند و یا به آتش بکشند و یا به مردم آسیب رسانند و موجب بسته شدن راه ها شوند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۳: آیا تعدی و حمله مخالفان حکومت به پلیس و نیروهای امنیتی جایز است؟
پاسخ: هیچگونه تعدی و حمله از هیچ یک از طرفین جایز نیست.
سؤال ۲۴: آیا دستگیری مردم در خیابان ها تنها به خاطر شرکت در تظاهرات علیه حکومت جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۵: آیا اجرای حکم اعدام بر کسانی که شخصی را نکشته اند، حتی اگر مخالفان سیاسی حکومت باشند، و در تظاهرات شرکت کرده باشند و خیابان را برای ابراز عقیده و نظر خود مسدود کرده باشند، جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۶: آیا برای پلیس و نیروهای دولتی جایز است که به سمت تظاهر کنندگان و کسانی که خواهان اصلاحات و یا تغییر حکومت و یا عزل حاکم هستند با گلوله جنگی و یا گلوله پلاستیکی شلیک کنند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۷: آیا جایز است که مردم خواستار عزل حاکم کشور خود باشند، هرچند که آن حاکم اسلامی باشد؟
پاسخ: اگر حاکم غیر از امام معصوم باشد، جایز است.
سؤال ۲۸: آیا جایز است پلیس و ارتش به دستور دولت مخالفان سیاسی که شعارشان اصلاحات یا تغییر دولت است، یا کسی که ضدّ حکومت یا رهبری سخن بگوید، یا مطالبی را در نقد حاکم در صفحات خود در شبکه های اجتماعی نشر دهد، را دستگیر کنند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۲۹: آیا جایز است که قاضی نسبت به جوانانی که دستگیر شده اند به تهمت همدستی علیه نظام حاکم، حکم به محاربه کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۳۰: چگونه و چه زمانی یک حکومت مشروعیت خود را از دست می دهد؟
پاسخ: درصورتی که مردم خواهان تغییر آن باشند و از وجود و عملکرد آن حکومت ناراضی باشند.
سؤال ۳۱: چگونه و چه زمانی حاکم مشروعیت خود را از دست می دهد؟
پاسخ: در صورتی که مردم خواهان تغییر او باشند و از وجود و عملکرد آن حاکم ناراضی باشند.
سؤال ۳۲: چگونه می توان دریافت که مردم از حکومت یا حاکم خود راضی نیستند و خواهان تغییر و برکناری آن ها هستند؟
پاسخ: این امر از طریق آزادی مطبوعات، احزاب، رسانه ها و آزادی بیان و همچنین از طریق برگزاری تظاهرات و راهپیمایی های مسالمت آمیز و صندوق های رأی گیری امکان پذیر است.
سؤال ۳۳: آیا برای مردم جایز است درخواست اجرای همه پرسی عمومی در مورد مشروعیت حاکم و حکومت نمایند؟
پاسخ: بله؛ و اجرای آن باید توسط سازمان های مستقلی صورت گیرد که تابع دولت و تحت حمایت آن نیستند.
سؤال ۳۴: آیا برای مردم جایز است تا درخواست همه پرسی عمومی برای تغییر حکومت و یا تغییر قوانین وضع شده کشور و یا تغییر برخی از مسئولان نمایند؟
پاسخ: بله؛ جایز است.
سؤال ۳۵: در برخی از کشورها می بینیم که به سوی مردان و زنان جوانی که در تظاهرات علیه حاکمیت شرکت می کنند، تیراندازی می کنند، آیا این کار شرعاَ جایز است؟
پاسخ: خیر؛ جایز نیست، چراکه ریختن خون از بزرگ ترین محرمات در شریعت اسلامی است.
سؤال ۳۶: اگر دولتی ادعای حکومت اسلامی داشته باشد، اما سیاستی مغایر با سنت رسول خدا صلى الله عليه و آله و عملکرد امیرمؤمنان علی علیه السلام که مبنی بر عفو و بخشش بود برضد مخالفان خود اتخاذ کند، و بلکه اقدام به دستگیری و زندانی و شکنجه و محکومیت معترضان نموده و حتی برخی از آنان را اعدام کند، چه حکمی دارد؟
پاسخ: این حکومت مشروعیت ندارد و حق انجام هیچ یک از اعمال فوق الذکر را ندارد.
سؤال ۳۷: آیا حکومت اجازه دارد تا در زمینه اقتصادی و سیاسی به گونه ای رفتار کند که منجر به کاهش ارزش پول کشور خود شود و این کار او منجر به آسیب به مردم گردد؟
پاسخ: این کار جایز نیست و در حقیقت دزدی غیرمستقیم از مردم است.
سؤال ۳۸: آیا جایز است که دولت در عرصه دیپلماسی با سایر کشورها برخورد منفی داشته باشد به گونه ای که دراثر چنین عملکردی معیشت مردم تنگ گردد و تاثیر منفی بر زندگی مردم بگذارد؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۳۹: آیا درست است که حکومت، سیاستی خصمانه برضد سایر کشورهای بزرگ و کوچک اتخاذ کند، به گونه ای که منجر به منزوی شدن کشورش در مجامع بین المللی شود؟
پاسخ: صحیح نیست.
سؤال ۴۰: آیا جایز است دولت از رزق و روزی مردم خود بکاهد و آن را صرف سیاست خارجی خود کند تا بدین وسیله در سیاست داخلی کشورهای دیگر دخالت نماید؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۱: آیا جایز است که دولت میلیاردها برای ساخت و خرید سلاح صرف کند در صورتی که نسبت به وضعیت معیشتی مردم بی تفاوت بوده و فقر روز به روز در میان مردم افزایش می یابد؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۲: آیا سیره حکومتداری پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و امامان معصوم علیهم السلام، تحمیل خود به عنوان حاکم بر مردم بوده، اگرچه مردم راضی به حکومت ایشان نبوده باشند؟
پاسخ: این شیوه در عملکرد ايشان نبود.
سؤال ۴۳: آیا دستگیری بانوانی که در تظاهرات شرکت می کنند و برضد نظام حاکم شعار سر می دهند، جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۴: آیا جایز است مردان پلیس، بانوان شرکت کننده در تظاهرات را با لمس بدن آن ها و گرفتن و احیاناَ با ضرب دستگیر کنند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۵: آیا ضرب و شتم متهم در حین دستگیری جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۶: آیا منع متهم برای تعیین وکیل مدافع جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۷: آیا تعجیل در حکم به اعدام و زندانی کردن متّهمین مخصوصاً در قضایای سیاسی جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۴۸: آیا جایز است دولت بر حوزه های علمیه و طلاب فشار بیاورد تا از آن حمایت کنند و سیاست هایش را پیروی نمایند و رأی و نظری مخالف با رأی و نظر حکومت نداشته باشند؟
پاسخ: جایز نیست، بلکه باید حوزه های علمیه در نقد دولت ها و سیاست های غلط آنان آزاد باشند.
سؤال ۴۹: آیا جایز است مردم تقاضای تغییر حاکمان و یا تغییر نظام حاکم را داشته باشند؟
پاسخ: جایز است.
سؤال ۵۰: آیا شرکت دانشگاهیان اعم از دانشجویان و اساتید در تظاهراتی که منتقد حکومت و حاکمان آن کشور و خواستار عزل یا تغییر آن هاست جایز است؟
پاسخ: جایز است.
سؤال ۵۱: آیا ورود ماموران حکومتی به حریم دانشگاه و دستگیری اساتید و دانشجویان مخالف سیاست های حکومت جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۲: آیا برای دولت جایز است از حضور دانشجویان و اساتید مخالف نظام در محوطه دانشگاه و شرکت در درس و تدریس و امتحان جلوگیری کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۳: آیا تشکیل کمیته های مردمی برای سرکوب تظاهرات مخالف نظام حاکم جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۴: آیا عکس گرفتن از تظاهر کنندگانی که علیه حکومت شعار می دهند به منظور پرونده سازی علیه آن ها در دادگاه جایز است؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۵: آیا جایز است دولت، تظاهر کنندگان را به حمایت از سوی کشورهای خارجی متهم کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۶: آیا جایز است حکومت مردم بیگناه را بکشد و اموال آنان را نابود کند و سپس این رفتار را به تظاهر کنندگان نسبت دهد؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۷: آیا جایز است حکومت از برگزاری مراسم عزاداری برای کشته شدگان در تظاهرات جلوگیری کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۸: آیا جایز است که حکومت، خانواده های کشته شدگان را تحت فشار قرار دهد تا به دروغ اعتراف کنند عزیزانشان براثر خودکشی، تصادف رانندگی و مانند آن کشته شده اند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۵۹: آیا دولت مجاز است جنازه مقتولین را بدزدد و برخلاف میل بستگان مقتولین، در مکانی که حکومت تصمیم می گیرد دفن کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۰: آیا جایز است دولت از مداوای مجروحان تظاهر کننده جلوگیری کند و کادر پزشکی و پزشکانی که به تظاهر کنندگان خدمات ارائه می دهند را احضار و بازخواست کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۱: آیا دولت مجاز است عملیات سرکوب مخالفان و خاموش کردن صدای تظاهر کنندگان را تحت پوشش حکم شرعی و اسلامی توجیه کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۲: آیا اجرای حدود شرعی در صورتی که در تطبیق بر مصادیق آن شبهه هایی وجود دارد، جایز است؟
پاسخ: جایز نیست، و مرجع عالیقدر آیت الله العظمی شیرازی دام ظلّه مکرّراً در بحث های فقهی خود تأکید کرده اند که در مثل این زمان حدود شرعی جاری نمی شود.
سؤال ۶۳: آیا جایز است که دولت بر مخالفان خود برچسب خرابکار بگذارد؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۴: دولت مدعی اسلام در قبال رعایت حقوق بشر چه وظیفه ای دارد؟
پاسخ: واجب است حقوق بشر را مطابق با شریعت اسلام به طور کامل مراعات کند، از جهات مختلف آزادی، آزادی بیان، حق تغییر حاکم و تبدیل حکومت، و همچنین التزام به عفو و چشم‌پوشی در تعامل با مردم و حتی مخالفان حکومت لازم است.
سؤال ۶۵: آیا در اسلام زندانی سیاسی وجود دارد؟
پاسخ: در اسلام هرگز زندانی سیاسی وجود نداشته و ندارد.
سؤال ۶۶: آیا جایز است دولت از شرکت کردن مردم در مجالس ترحیمی که برای کشته شدگان تظاهرکننده و مخالفان حکومت برگزار می شود، جلوگیری کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۷: آیا جایز است دولت از بستن مغازه ها توسط تاجران که به نشانه اعتراض به دولت اقدام به تعطیل کردن مغازه های خود می کنند، ممانعت کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۸: آیا حکومت مجاز است پزشکان، اساتید دانشگاه، واعظان و نویسندگان را تنها به خاطر اینکه مخالف سیاست های حکومت هستند، از کار و فعالیت منع کند؟
پاسخ: جایز نیست.
سؤال ۶۹: آیا شکایت شهروندان از نهادها و مقامات دولتی به دلیل تضییع حقوق خصوصی و عمومی آن ها جایز است؟
پاسخ: جایز است.
سؤال ۷۰: آیا حاکم در حکومت اسلامی از مصونیت قضایی به گونه ای که کسی نتواند از او شکایت کند، برخوردار است؟
پاسخ: این چنین نیست، بلکه وضعیت حاکم مانند وضعیت سایر شهروندان است و اگر کسی علیه او شکایتی داشته باشد، می تواند به دادگاهی مستقل مراجعه کند.
بنياد جهانى آيت الله العظمى سيد صادق حسینی شيرازى دام ظله ـ واشنگتن
