جمعی از اساتید، طلاب و فضلای حوزه علمیه کربلای معلی با حضور در بیت مقام فقاهت و مرجعیت در شهر مقدس قم، با حضرت آیت الله العظمی حاج سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی دیدار کردند.

در این دیدار، مرجع عالیقدر ضمن تبیین مسائل مهم جهان اسلام، بر ضرورت تلاش طلاب علوم دینی در تعمق و ژرف نگری در علوم آل محمّد علیهم السلام و پایبندی به تقوای الهی در هر موضوع خُرد و کلان و تعامل با اخلاق نیکو با همگان تأکید کردند و این سه مسأله را نردبان ترقی طلاب علوم دینی و زمینه ساز نیل به درجات عالیه و مراتب بالای علمی و سعادت دنیا و آخرت دانستند.

ایشان با اشاره به آیه کریمه: «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا؛ اگر نیکی کنید به خود نیکی نموده، و اگر بدی کنید باز هم به خود بر می گردد»(إسرا/7) فرمودند: یک روحانی و اهل علم در بزرگ ترین جنگ بر ضد ابلیس، جنگ با فساد عقیده و فساد اخلاق حضور دارد، لذا امام صادق علیه السلام فرمودند: «علماء شیعتنا مرابطون بالثغر الذی یلی إبلیس وعفاریته؛(1) علمای شیعیان ما در مناطق نفوذی ابلیس و لشکریانش کمین کرده و شرّ وسوسه های او و یارانش را از شیعیان دفع می کنند».

مرجع عالیقدر در ادامه فرمودند: ابلیس و لشکریانش چه می کنند، برای چه می کوشند و چه نیرویی صرف می کنند؟ بلی! ابلیس و لشکریانش تنها یک کار انجام می دهند و آن، همانی است که خدای متعال از زبان ابلیس می فرماید: «لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ؛ من بر سر راه مستقیم تو برای گمراه کردن آنان کمین می کنم»(اعراف/16).

معظم له در تبیین این مهم افزودند: افرادی که در صراط مستقیم خدای متعال قرار ندارند، مانند: مشرکان، بت پرستان، غیر مسلمانان و آنانی که از مسیر و اعتقادات اهل بیت علیهم السلام منحرف هستند، گرفتاران دام های ابلیس و یاران او هستند. صراط مستقیم که خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ؛ ما را به راه راست هدایت فرما»(فاتحه/6) در تفاسیر خاصّه و عامّه و در روایاتی متواتر، به صراط اهل بیت علیهم السلام تفسیر شده است و غیر اینان صراط مستقیم نیستند. از این رو ابلیس و یارانش بر سر راه افرادی کمین کرده، دام می گسترانند که در صراط مستقیم قرار دارند؛ صراطی که به خدا و شناخت احکام و دستورات او، و نیز شناختن فضایل اخلاقی و آراستگی به آن و همچنین شناخت رذایل نفسانی و پرهیز از آن می انجامد. در مقابل، غیر اهل بیت علیهم السلام هستند که صراط مستقیم نبوده و ابلیس با آنان کاری ندارد، چراکه راه و صراط آنان به خدا نمی رساند.

بنابراین، تمام کوشش و تلاش های مذبوحانه ابلیس این است که پویندگان صراط مستقیم، به ویژه اهل علم را به دام انداخته، آنان را از عقاید درست، اخلاق والا، عمل به واجبات و ترک محرمات باز دارد.

مرجع عالیقدر در ادامه تأکید کردند: اهل علم به سه چیز سخت نیاز دارند:

1. دارا بودن سطح گسترده و عمیق از علوم اهل بیت علیهم السلام؛

علومی که در عرصه های عقاید، اخلاق و احکام، بسیار فراوان و گسترده دامن است. لذا بر اهل علم است که وقت و نیروی فراوانی برای کسب علوم اهل بیت علیهم السلام صرف کنند، چراکه چنین افرادی به فرمایش امام رضا علیه السلام عمل می کنند که فرمودند: «...یتعلّم علومنا ویعلمها الناس؛(2) علوم ما را فرا گیرد و آن را به مردم آموزش دهد».

البته فرا گرفتن تمام علوم اهل بیت علیهم السلام ممکن نیست، زیرا عمر و فرصتِ کافی برای این کار در اختیار نیست، ولی نباید در این امر کوتاهی کرد، یعنی در سفر و حضر، سلامت و بیماری فرصت ها را از دست نداد. مقدمات این علوم، یعنی منطق، نحو، صرف و بلاغت را که ابزار فهم علوم اهل بیت علیهم السلام است باید به نیکی فرا گرفت.

ایشان به عنوان شاهد و نمونه ای در این زمینه داستانی از زندگی یکی از مراجع بزرگ و نامی بیان کرده و فرمودند: یکی از مراجع بزرگ تقلید از زمان شروع تحصیل خود برایم تعریف نمود که او در یکی از مدارس علمیه اتاقی داشته و در آن درس می خواند. مرجع وقت به آن مدرسه می آمد و درس خارج می داد و من در هر شرایطی در حال سلامت و بیماری در جلسات درس او حاضر می شدم. یک بار به شدت بیمار شدم، به گونه ای که از شدت ضعف و تب نمی توانستم بنشینم. برخی از دوستان به عیادتم آمدند. به آنان گفتم: هنگام آمدن استاد است و چون نمی توانم راه بروم و بنشینم، لطف کرده مرا در بسترم برداشته، پشت منبر استاد قرار دهید تا مرا در آن حال نبیند، چراکه از او شرم دارم در جلسه ی درسش دراز بکشم و از دیگر سو نمی خواهم یک جلسه ی درس را از دست بدهم.

دوستانم پیشنهاد مرا پذیرفتند و وقتی درس شروع شد، مرا برداشته، پشت منبر قرار دادند. با تمام ضعفی که بر من چیره شده بود و از شدت ضعف و درد نمی توانستم چشم هایم را باز نگه دارم، ولی از آغاز تا پایان آن جلسه به درس استاد گوش فرا دادم.

مرجع عالیقدر افزودند: چنین افرادی مرجع تقلید می شوند، چراکه از تمام فرصت ها استفاده کرده اند. از این دست داستان ها بسیار است و به فرموده ی قرآن کریم، مایه ی عبرت دیگران است، چنان که می فرماید: «لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُوْلِی الأَلْبَابِ؛ در سرگذشت پیشینیان درس عبرتی برای صاحبان اندیشه است»(یوسف/111).

عبرت به معنای پند پذیری است، پس طلاب علوم دینی باید علوم اهل بیت علیهم السلام را فرا گیرند و هرچه بحث و تأمل و مطالعه کنند بدانند که دامنه ی علوم رسول خدا و خاندان پاک او گسترده تر و عمیق تر است، لذا یک روحانی و اهل علم باید در راه تحصیل هر چه بیشتر این علوم بکوشد و از بسنده کردن به حداقل ها بپرهیزد.

2. تقوا؛ قرآن حکیم، رسول کریم و اهل بیت عصمت و طهارت پایه رستگاری دنیا و آخرت، شرافت و کرامت انسانی را گرو تقوی دانستند. ابلیس عالم بوده ولی جهت اینکه تقوی ندارد، مطرود و ملعون درگاه ربوبی است.

قرآن کریم می فرماید: «لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا؛ اگر در آسمان و زمین خدایانی جز الله بود هر آینه زمین و آسمان به فساد و عدم نظم کشیده می شدند»(انبیاء/22).

«لو» حرف امتناع است و غالباً در مواردی که تحقق آن ممکن نباشد به کار می رود. شاعر نیز با استناد به آیات و روایات شریفه سروده است:

لو کان للعلم من غیر التقی شرف ـ لکان أشرف خلق الله إبلیس

(اگر دانش بدون تقوا و خداپروایی، شرافتی می داشت ـ هر آینه ابلیس گرامی ترین و ارجمندترین خلق خدا می بود).

به بیانی دیگر به جز اهل بیت علیهم السلام ابلیس از تمام انسان ها علم بیشتری دارد، اما قرآن کریم قید آورده و می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ؛ افرادی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند»(بقره/277).

بایسته ی توجه است ـ چنان که بر احدی پوشیده نیست ـ یک فقیه و مرجع تقلید سالها زحمت می کشد تا برخی احکام را از منابع اصلی آن استنباط کند و تحصیل علم به زحمت و زمان فراوانی نیاز دارد، ولی تقوا و خداپروایی به اراده و تصمیم فرد بستگی دارد.

فراموش نشود که ابلیس احکام را نیک می داند، زیرا او آن را از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیده است و هرگز آن را فراموش نخواهد کرد، اما او تقوی ندارد و خدای متعال می فرماید: «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ؛ به تحقیق که خدا تنها از پرهیزکاران میپذیرد»(مائده/27).

از دیگر سو حضرت امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند: «فَإِنَّ الْعِلْمَ إِذَا لَمْ یُعْمَلْ بِهِ لَمْ یَزْدَدْ صَاحِبُهُ إِلاّ کُفْراً وَلَمْ یَزْدَدْ مِنَ اللَّهِ إِلاّ بُعْداً؛(3) علمی که به آن عمل نشود، تنها بر افزایش کفر صاحبش می افزاید و او را هرچه بیشتر از خدا دور می سازد».

3. اخلاق. رسول خدا صلی الله علیه وآله در اهمیت اخلاق فرموده اند: «إنّما بعثت لأتمّم مکارم الأخلاق؛(4) مبعوث شده ام تا والایی های اخلاق را کمال بخشم» و با توجه به این که نماز، روزه، حج، خمس، زکات و دیگر احکام شرعی را آوردند، نفرمودند که مبعوث شده ام تا احکام این عبادات را به مردم بیاموزم.

حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی در ادامه تأکید کرده و فرمودند: عالم فاقد اخلاق، فایده ای ندارد، چرا که نه خود بهره ای از علم خود برده، نه دیگران از او بهره می برند. در حدیثی از امام باقر علیه السلام آمده است که فرمودند: «عالم یُنتفع بعلمه أفضل من سبعین ألف عابد؛(5) عالمی که از علمش نفع برده شود، نزد خدا از هفتاد هزار عابد برتر است».

توجه داشته باشیم که در اصطلاح شرعی عابد شخصی نیست که فقط نماز بخواند و روزه بگیرد، بلکه عابد انسانی است که در طول سال ـ به استثنای عید فطر و عید قربان که روزه در آن ها حرام است ـ روزها روزه باشد و شب ها را به نماز و عبادت خدا به صبح رساند.

ایشان خطاب به طلاب علوم دینی فرمودند: با عزم و تصمیم و اراده ی قوی در راه پایبندی به سه امر پیش گفته بکوشید و مواظبت داشته باشید که ابلیس آن را از شما نگیرد که خود به خدای متعال خطاب کرده، گفته است: «ثُمَّ لآَتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمانِهِمْ وَعَنْ شَمائِلِهِمْ وَلا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شاکِرِینَ؛ سپس از پیشرو و از پشت سر و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغ آنها می روم و اکثر آنها را شکرگزار نخواهی یافت»(اعراف/17).

حال اگر بدان پایبند باشید طلبه ی جوان امروز در آینده همانند: شیخ مفید، شیخ طوسی، وحید بهبهانی، صاحبِ ریاض، بحرالعلوم و شیخ انصاری خواهد شد. از خدای متعال می خواهم مرا و شما را بر این کار یاری فرماید.

معظم له در خاتمه ضمن دعا برای ظهور حضرت بقیت الله الاعظم ارواحنافداه برای شیعیان مظلوم جهان و ملت ستمدیده عراق دعا کردند و سپس تنی چند از طلاب میهمان به دست مرجع عالیقدر به لباس مقدس روحانیت معمم شدند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. بحارالانوار، ج2، ص5، حدیث8.
2. وسائل الشیعه، ج27، ص92، حدیث33297.
3. اصول کافی، ج1، ص44، حدیث4.
4. مستدرک الوسائل، ج11، ص187، حدیث1.
5. اصول کافی، ج1، ص33، حدیث8.