در روز پنج شنبه 15 ماه رجب 1438ق (1396/1/24) جلسه سیزدهم از سلسله جلسات علمی ـ فکری حجت الاسلام والمسلمین سید حسین شیرازی با حضور علما، فضلا و اعضای دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی شیرازی دام ظله برگزار شد.

 

در این جلسه حجت الاسلام والمسلمین شیرازی به مباحثی در زمینه ی «حضرت صدیقه، زینب کبری سلام الله علیها مادر زندگی و الهام بخش هستی» پرداختند که به صورت چکیده به بخشی از بیانات ایشان اشاره می گردد.

 

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین وصلّی الله علی محمد و عترته الطاهرین، ولعنة الله علی أعدائهم أجمعین الی یوم الدین

 

خدای تبارک و تعالی در قرآن کریم می فرماید: «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛ و کسانی که در راه ما کوشیده‌ اند به یقین راه ‌های خود را بر آنان می ‌نمایانیم و در حقیقت ‌خدا با نیکوکاران است»(عنکبوت/69).

امیرمؤمنان علیه السلام فرموده اند: «وما اعمال الخیر کلها والجهاد فی سبیل الله عند الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر الا کنفثة فی بحرٍ لجیّ، وان الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر لا یقربان من أجل ولا ینقصان من رزق وأفضل من ذلک کله: کلمة عدلٍ عند امام جائر؛ و اما اعمال نیکو و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر همانند دمی در برابر دریای مواج می باشد و [بدانید که] امر به معروف و نهی از منکر اجل و مرگ کسی را جلو نمی اندازد و روزی کسی را کم نمی کند و بهتر از آن سخن عدل در برابر امام جائر است».

ـ تمام مبادی و اصول و ارزش ها در واقعه ی عاشورا از جانب اهل بیتِ امام حسین علیه السلام و اصحاب گرامی آن امام در بالاترین سطح تجلی و بروز پیدا کرد، مانند: ایثار، فداکاری، جانفشانی، صبر، اخلاق ستوده، سبقت گرفتن در هدف و اراده، اما سه موضوع در حضرت زینب سلام الله علیها تبلور یافت که در فرد دیگری در این حد جلوه گر نشد که عبارت است از:

1. مسئولیت پذیری؛

2. شجاعت و دلیری؛

3. خویشتن داری، ثبات قلب و سلطه ی مطلق بر احساسات. حضرت زینب سلام الله علیها کامل کننده ی رسالت امام حسین علیه السلام در اصلاح سیره ی انحرافی بود، چنان که پدرشان امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام مکمل رسالت رسول خدا صلی الله علیه وآله بود، هموکه درباره ی ولایت و جانشینی اش آیه ی «اکملت لکم دینکم؛ امروز دینتان را برای شما کامل گرداندم» نازل شد.

ـ شیخ صدوق قدس سره در کتاب خصال از جابر جعفی از امام باقر علیه السلام روایت می کند که فرمودند: «بزرگ یهودیان نزد علی بن ابی طالب علیهما السلام رفت و از حضرتش پرسید: خدای عزوجل اوصیا را در حیات و بعد از وفات پیامبران مورد آزمایش و امتحان قرار می دهد. آگاهم کن اگر خدا به آزمون اوصیا رضایت داده است، فرجام آنان چه خواهد شد؟

امیرمؤمنان علیه السلام فرمودند: ... مردم در تعقیب و گریز و سیر و سیراب بودند و رو انداز و زیر انداز داشتند، در حالی که ما اهل بیت محمد صلی الله علیه وآله، خانه هایمان سقف و درب و پوشش نداشت و تنها [سرپوش خانه هایمان] شاخه های نخل و مانند آن بود و زیر انداز و رو انداز نداشتیم. لباس کامل برای نمازگزاردن فقط یک دست داشتیم و همگی ما شب و روز را با گرسنگی سپری می کردیم. اگر خدای متعال چیزی از «فی» به ما اختصاص داده بود به ما می رسید و آن گونه که توصیف کردم در آن حالت روزگار می گذراندیم، رسول خدا صلی الله علیه وآله ایثار کرده، حق خود را به برخورداران و صاحبان اموال داد تا مایه ی الفت شود.

این بیان امیرمؤمنان علیه السلام برهان راستگویی آن حضرت بر جانشینی رسول خدا صلی الله علیه وآله و بزرگی آزمون ایشان بود.

ـ در مقاتل آمده است: زینب سلام الله علیها بدترین و ژنده ترین لباس خود را در تن داشت. عبید الله بن زیاد لعنة الله علیه درباره ی او پرسید و به سمت آن بانوی بزرگ گفت: خدای را می ستایم که رسوایتان کرد و [مردان] شما را کشت و بدعت شما را دروغ (ناموفق) ساخت.

حضرت زینب سلام الله علیها فرمودند: «ستایش خدا را که ما را به وسیله ی محمد صلی الله علیه وآله گرامی داشت و پاک و پاکیزه گرداند. به یقین این است که فاسق رسوا و فاجر تکذیب می شود و او غیر ماست [ما نیستیم].

آن لعین به حضرت گفت: کار خدا با خاندانت را چگونه یافتی؟

فرمودند: هرچه دیدم زیبایی بود.

ـ هماره این گونه است که تکمیل کننده ی رسالت، حجم سختی ها، محنت ها و بلاها را به طور کامل و از صاحب رسالت بهتر و بیشتر می بیند، چراکه از طرف صاحب رسالت بار سنگین رسالت را بر دوش می کشد تا از عهده ی ایفای آن برآید. بهترین مصادیق در این زمینه امیرالمؤمنین علیه السلام و دخترش حضرت زینب سلام الله علیها هستند، زیرا صاحب رسالت محمدی و صاحب رسالت حسینی را واننهادند و تمام بار مسئولیت رسالت آنان را بر دوش کشیدند.

ـ مهم ترین اموری که انسان در تاریخ خود جستجو می کند، معنای زندگی است، و مهمترین معنایی که انسان در طول زندگی درک نموده جنگیدن برای چیزی مهم تر و بزرگ تر از ذات و شخصیت خود، لذا در طول تاریخ همه ی پیامبران و اوصیا و صالحان برای قضیه ای بزرگ تر و مهم تر از خودشان جنگیدند و آن ذات اقدس خدای متعال بوده است.

خدای متعال می فرماید: «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا؛ و کسانی که در راه ما کوشیده‌ اند به یقین راه ‌های خود را بر آنان می ‌نمایانیم».

از این جا عظمت صدیقه حضرت زینب کبری سلام الله علیها روشن می شود.

ـ اکنون در خصوص عنوان اول از سه عنوان پیش گفته که حضرت زینب سلام الله علیها در واقعه ی عاشورا تنها به آن اقدام کرد و آن پذیرش مسئولیت بزرگ بود، بحث می کنیم.

ـ انسان هماره سه مورد را نکوهش می کند و برای سه تزلزل و ناکارآمدی به بهانه تراشی می پردازد.

از نکوهش سه مورد به هیچ وجه دست بردار نیست، که عبارتند از:

1. نکوهش دیگران، مثل خانواده و جامعه و همنشینان؛

2. شرایط، محیط زندگی و امور معیشتی؛

3. بخت و طالع.

سه موردی که برای آنها عذر آورده بهانه تراشی می کند عبارتند از:

1. ضعف و شکست؛

2. زندگی نکبت بار و بی نوایی در زندگی؛

3. نادانی و کودنی.

ـ همه ی عوامل انتقام جویی در زندگی دست به دست داده و از حضرت زینب سلام الله علیها انتقام گرفتند، ولی حتی یک لحظه او را از پای در نیاوردند و این امور چند دلیل بود:

1. او یک زن بود و طبق تمام عرف ها و سنت ها و بر اساس تمام ادیان جنگ از او برداشته شده بود؛

2. او اسیر، گروگان و در بند بود و در دستان بدترین آفریدگان گرفتار بود؛

3. او مصیبت زده و داغ دار بزرگ ترین فاجعه ی جهان، شهادت برادرش امام حسین علیه السلام و فرزندان و تمام عزیزانش در کربلا بود. پیش از واقعه ی کربلا آن حضرت شهادت جدش رسول خدا صلی الله علیه وآله، شهادت مادرش حضرت فاطمه سلام الله علیها و پدرش امیرمؤمنان علیه السلام و برادرش امام حسن علیه السلام به چشم دیده و داغ آنان را در دل داشت، با این احوال مشکلات نتوانست او را از بر دوش کشیدن بار سنگین رسالت باز دارد یا متزلزل کند.

ـ الهاماتی بی حد و مرز می توان از زندگی حضرت زینب سلام الله علیها گرفت که محال و ناممکن است در حیات شخص دیگری مانند آن را یافت، این الهامات هفت مورد است:

1) حضرت زینب سلام الله علیها به ما می آموزد که انسان موجودی بزرگ است و محال است که نیروهای بیولوژی مرتبط با موجودات محسوس و اثرگذار بر طبیعت بر او فایق آید و هرچه زندگی سخت و قساوت بار باشد غیر ممکن است بر او چیره شود. البته در این مورد یک فرض متصور است که می تواند انسان را قربانی کند و آن این است که انسان بر شرایط تن دهد و خود را قربانی بپندارد که در آن صورت قربانی می شود و بزرگ ترین مانع عقل و نفس چهره می نماید.

2) ممکن است همه چیز انسان را به یغما بُرد و نمی توان یک چیز را از او گرفت و آن آخرین اختیارات انسان است که طاغوتان به آن دست نمی یابند و آن، آزادی انتخاب و موضعگیری در برابر شرایط است؛

3) در زندگی چیزی به دست نمی آید و دگرگون نمی شود مگر آن که انسان مسئولیت آن را بر عهده گیرد و برای تحقق بخشیدن به آن و دست یافتن به آرمان ها و به دست آوردن حقوق خود دست به کار شود؛

4) موفق ترین مردم کسی است که از سلامت و بهانه آفرینی دوری نماید و به جای آن مسئولیت پذیر باشد و ظروف و شرایط مناسب را جستجو کند و اگر آن را نیافت به ایجادش بپردازد؛

5) بزرگ ترین لکه ی ننگی که به پیشانی جامعه، بشریت و مواهب آن نشسته و به تمام فرصت ها و امکانات چیره می شود عبارت «نمی توانم خودم را یاری کنم» است که متأسفانه این جمله به فلسفه ی زندگی بدل شده است؛

6) اگر دانستیم برای چه زندگی می کنیم، سختی های زندگی را هرچه باشد، با روی گشاده خواهیم پذیرفت.

7) ملامت دیگران و ملامت زندگی و عذرتراشی و بهانه پردازی اگرچه بار مسئولیت را از دوش تو بر می دارد، اما احساس بدبختی و کودنی را از انسان دور نمی کند.