مرکز مطالعات و تحقیقات حضرت آیت الله العظمی شیرازی یادداشت ماهیانه خود را تحت عنوان «تسامح در جامعه عربی از امکان نظریه پردازی تا مسئله اجرا» به گردهمایی هفتگی النبأ که در مؤسسه فرهنگی ـ رسانه ای النبأ در شهر مقدس کربلا برگزار شد تقدیم کرد.

در این گردهمایی تنی چند از مدیران مراکز پژوهشی، حقوقدانان و استادان دانشگاه، اصحاب رسانه و روزنامه نگاران حضور داشتند.

این گردهمایی با سخنرانی محمد علاء الصافی، پژوهشگر مرکز مذکور آغاز شد. وی گفت: تسامح بدین معناست که باید به دیگران به دیده احترام نگریست، آنان را پذیرفت، تنوع غنی فرهنگ های جهان خود را ارج نهاد و گونه های تعبیر و اظهارنظر و صفات انسانی موجود در میان خود را گرامی داشت.

وی افزود: در دائرة المعارف «لالند» در تعریف تسامح آمده است: شیوه رفتار شخصی که مورد آزار متعارف و رایج قرار نگیرد و حقوق او را مورد تعرض قرار ندهد و او در مقابل بتواند از خود دفع آزار کند، تسامح است. وجه دیگر تسامح آمادگی عقلی برای پذیرش یا قاعده رفتاری است به این معنی که افراد را حتی اگر کسانی باشند که هم عقیده و هم نظر ما نیستند در اظهار نظر و عقیده آزاد بگذاریم.

در این موضوع چندین دلالت بر تسامح وجود دارد که برخی از آن ها بیان می شود:

1) دلالت اخلاقی؛ یعنی آراسته شدن به بردباری و کیاست در رفتار و پرهیز از به کارگیری انواع وسایل خشونت که زیان های ناشی از خشونت های مادی و معنوی به دیگران را به همراه دارد.

2) دلالت دینی است؛ یعنی تساهل و آسان گیری پیروان فرقه و گرایشی در تعامل با پیروان فرقه دیگر و باور داشتن به آزادی اعتقادی و احترام به پیروان سایر ادیان.

3) دلالت سیاسی است؛ که بستن قراردادهای اجتماعی و پایبندی به بندهای آن و پذیرفتن داوری و حکمیت انصاف است؛ اصلی که مبنای اجرایی کردنِ قاطع اصل عدالت است.

4) دلالت فکری است؛ بر پایه این دلالت تسامح، تن دادن و پذیرفتن نظر مخالف و دفاع از اندیشه آزاد و تلاش در ارائه دادن افکار است و البته تحمیل آن با زورِ سر نیزه نیست.

حجت الاسلام شیخ مرتضی معاش، مدیرکل مؤسسه فرهنگی ـ رسانه ای النبأ در این گردهمایی اظهار داشت: تسامح تنها به جنبه اخلاقی محدود نیست، بلکه بر اساس مفهوم اعمّ و فراگیرتر خود تمام جنبه های زندگی اجتماعی و سیاسی را دربر می گیرد که نگرش از تسامح، فی الجمله یا به طور مفصل در فرهنگ عربی ما که با تسامح کنار نیامده است و در عمل به آن توجه نمی شود، جایی ندارد؛ فرهنگی که جریان های افراطی و گروه های خشونت گرا مانند داعش و القاعده به وجود آورده اند. این دسته ها و سازمان ها از دیرباز کشتن افراد را به جرم وابستگی دینی غیر از آنچه که خود قبول دارند روا دانسته و ادیان و پیروان آن را به حاشیه رانده و به جلای سرزمین و خانه و کاشانه خود واداشته اند و همین نشان و نماد زنده نبودن روح تسامح در جامعه عربی است.

وی افزود: روشن باشد که «بهار عربی» با تمام لوازم و جوانب خود شاهد زنده ای بر واکنش های قوی و خشونت بار و حاصل چالش به وجود آمده در درون جامعه عربی بود؛ چیزی که دولت های خودکامه و مستبد به آن گرفتار بودند. به دیگر بیان این پدیده یکی از علل عدم وجود تسامح و گسترش یافتن خشونت در جامعه بوده است.

فراموش نشود که پدیده خشونت به فساد و فساد به هرج و مرج و هرج و مرج به گسسته شدن پیوندهای اجتماعی می انجامد و گسسته شدن پیوندهای اجتماعی ایجاد ارتباط بین عناصر تشکیل دهنده جامعه را به شدت سخت می کند و سرانجام انسجام بین طوایف، مذاهب، عشایر و دسته ها و گروه ها از بین می رود.