بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین والصلاة والسلام علی أشرف الأنبیاء والمرسلین محمد رسول الله وعلی أهل بیته الطیبین الطاهرین

 

خدای متعال می فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا؛(1) از میان مؤمنان مردانی اند که به آنچه با خدا پیمان بسته اند صادقانه وفا کردند. برخی از آنان به شهادت رسیدند و برخی از آن ها در [همین] انتظارند و [هرگز عقیده ی خود را] تبدیل نکردند».

در حالی یک دهه از رحلت غمبار مجدد ثانی، مرجع راحل حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمّد حسینی شیرازی قدس سره سپری می شود که شرایط استثنایی بر جهان حاکم است، مانند بهار انقلاب عربی که بر ضد ظالمان و طاغوتیان چهره نموده است و اقتصاد بحران زده و خفه کننده که در آستانه ی فروپاشی بزرگ قرار دارد.

امروز در حالی به بزرگداشت آن بزرگ مرد نشسته ایم که افکار بلند حضرتش که در مجموعه آثار (بیش از هزار) ایشان ارائه شده بر وجودمان سایه افکنده است، چه این که بیشتر پیش بینی هایش تحقق یافته است و البته ایشان در آثار خود برای راهبردهای اصلاح گرانه و خیزش امت اسلامی راه کارهای متناسب و راهبری ارائه داده اند.

او با تلاش علمی ـ دائرة المعارفی اش چشمه ای جوشان از اندیشه ی زلال برای تمام دوران ها و عصر حاضر در اختیار امت اسلامی قرار داد، چندان که از تجارب مسالمت جویانه و حکیمانه اش افکاری الهام بخش در اختیار نسل های بعدی قرار داد.

طرح نظریه هایی چون: آزادی، تکثر، شورا، امت واحده، صلح، خشونت گریزی، تأمین اجتماعی، اقتصاد مشروع و سالم، حقوق بشر، حقوق زنان، حقوق کودکان، آزادی انتخابات، گردش مسالمت آمیز قدرت و ایجاد مؤسسه ها و نهادهای مدنی را نماد نوآوری ایشان در عرصه ی اندیشه می توان شمرد.

او آینده را نیک می شناخت و بر آن اشراف داشت و به دلیل برخورداری از خِردِ راهبردی و دورنگری، رخدادهای آینده را لمس و درک می کرد.

او هماره بر اهمیت و ضرورت نفی خشونت در رویارویی با جباران و سرکوب و ظلم و گرایش به تظاهرات مسالمت آمیز تأکید می کرد. آنچه امروزه در خاورمیانه جریان دارد در واقع عصیان مدنی با ماهیت مسالمت جویانه است؛ چیزی که مرجع راحل ده ها سال قبل آن را لمس می کرد و باز می گفت تا نیاز به جهاد مسالمت جویانه و کارآمدی تمام عیار آن را در تحقق بخشیدن به اهداف مشروع توده ها در راه برکنار کردن رژیم های سرکوب گر به همگان یادآوری کند و این که از این رهگذر می توان نظام هایی را بر سر کار آورد که به نحوی مطلوب و صحیح ملت ها را نمایندگی کند.

مرجع راحل از چندین دهه پیش جنبش های اصلاح طلبانه و اسلامی را به وانهادن خشونت و اقدام های مسلحانه فراخواند، چراکه از نگاه ایشان خشونت و اقدام های مسلحانه، نه تنها عملیات اصلاح طلبانه را پیش نخواهد برد، بلکه اوضاع را وخیم تر کرده، رژیم های سرکوبگر را تقویت می کند.

کتاب او «السبیل إلی إنهاض المسلمین» (راهی به سوی بیدارسازی مسلمانان) به منزله ی طرحی برای تکامل بخشیدن به جنبش های اصلاح طلبانه است، چه این که او در این کتاب به صلح طلبی، خودکفایی، فعالیت تشکیلاتی و نظام مند و اصل شورا فراخوانده است.

آن بزرگ مرجع سقوط رژیم های خودکامه را پیش بینی می کرد، زیرا از نظر او ـ و چنان که اصل نیز همین است ـ پیاده نکردن اصل شورا میان ملت ها و حاکمیت ها فاصله ای بزرگ پدید می آوَرد.

عمل و پایبندی به اصل: آزادی، برادری و تعدد احزاب فرا می خواند؛ بن پایه هایی که به نهضت مدنی و رشدِ فراگیر تحقق می بخشد.

از نگاه ایشان بنیان فکری و بسیج فرهنگی تنها راه تحقق بخشیدن به اصلاحات است، در مقابل، نادانی، عقب ماندگی و بی سوادی فکری و اعتقادی را عامل اصلیِ ایستایی و دست پا زدن و ماندن در تاریکی و دنباله روی بی چون و چرا می دانست.

مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی درباره ی مرجع راحل می فرماید: «برادر بزرگمان مرحوم آیت الله العظمی سید محمد حسینی شیرازی اعلی الله درجاته بر بسیج فرا گیر، پیوسته و عمیق برای فراگرفتن و نشر فرهنگ قرآن کریم و علوم اهل بیت علیهم السلام تأکید می کردند.

همچنین بر اهتمام ورزیدن بر اجرای اصول قرآنی که در غالب جوامع اسلامی به دست فراموشی سپرده شده است اصرار می ورزیدند، مانند آیه ی برادری ایمانی، چنان که قرآن کریم می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ؛(2) به یقین مؤمنان برادران یکدیگرند».

و آیه ای که به امر به معروف و نهی از منکر فرا می خواند، آن جا که می فرماید: «وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ؛(3) و باید از میان شما گروهی، [مردم را] به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند».

و درباره ی آزادی های مشروع می فرماید: «لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ؛(4) و در دین هیچ اجباری نیست».

درباره ی دوری از تکلف در امور زندگی و ضرورت پایبندی به همزیستی می فرماید: «وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالأَغْلاَلَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ؛(5) و از [دوستی] آنان قید و بندهایی را که بر ایشان بوده است بر می دارد».

و درباره ی وحدت می فرماید: «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً؛(6) این است امت شما که امتی یگانه است».

و درباره ی بسط عدل و احسان در جای جای زندگی می فرماید: «إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ؛(7) در حقیقت، خدا به دادگری و نیکوکاری فرمان می دهد».

مرجع عالیقدر در این زمینه می افزایند: او ـ که خدایش رحمت کند ـ بر پایه ی مسئولیت شرعی، فرمان قرآن کریم، آموزه های اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به دعوت خدا و رسولش، هماره نگران دغدغه های مسلمانان و مؤمنان بود و خود را شریک رنج و اندوه مسلمانان در عراق، افغانستان، فلسطین و دیگر سرزمین های اسلامی می دانست».

سودبخش بودن این اندیشه ها که پس از گذشت یک دهه از رحلت آن بزرگ مرد ثابت شده است، ما را بر آن می دارد که با اهتمام ژرف به فهم آن همت گماریم. از این رو وظیفه ی ما نسبت به علمای ربانی و مصلحان بزرگ که خویش را برای بالندگی دین و امت وقف کردند، ما را به پیمودن راه و روش و نیز عملی کردن اندیشه های آنان فرا می خواند.

دیگر وظیفه ی ما پس از گذشت ده سال از ارتحال ایشان در موارد زیر چهره می نماید:

1. برگزاری همایش هایی برای مطالعه ی افکار راهبردی مطرح شده از سوی مرجع راحل و این که راه ها و طرح هایی ارائه شود که بتوان از رهگذر آن و با پیاده کردن اصلاحات در جامعه ی اسلامی امت را به سوی خیزش، سامان یافتن و پیشرفت، پیش برد.

2. ترجمه ی اندیشه های راهبردی ایشان به زبان های مختلف، تا مراکز تحقیقاتی و نهادهای جامعه ی مدنی از آن الهام گرفته، روشی اصیل ـ که با امور و حقوق بشری ارتباطی تنگاتنگ داشته باشد ـ به جامعه ارائه دهد.

3. اهمیت ارتباط با مؤسسه های آکادمیک، تا از این رهگذر افکار مرجع راحل به طور روشمند مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تا آگاهی از آرا و افکار از نوع دیگر که هنوز در مراکز علمی و آکادمیک مطرح نشده است، در اختیار پژوهشگران دانشگاهی قرار گیرد. در این راستا همچنین افکار بنیادین به محققان ارائه شود تا در طرح های دانشگاهی خود به کار گیرند.

4. مؤسسه ها و مراکز اسلامی در سراسر جهان با احزاب، مؤسسه ها و سازمان های جامعه مدنی، به ویژه درباره ارتباط متقابل و آشنایی مدنی جلساتی مشترک برگزار کنند، چراکه مرجع راحل میراث فکری، اما متفاوت درباره ی شیوه ی تعامل مثبت با غرب و برطرف کردن عوامل سوء تفاهم و نزاع ارائه کرده اند.

5. تأسیس مراکز تحقیقاتی و مؤسسه های علمی ـ فرهنگی برای مطالعه ی میراث گرانسنگ موسوعه ای (حدود 160 جلدی الفقه) و ارائه دستاوردها به جهان به عنوان یک وظیفه ی علمی ـ مدنی بسیار پر اهمیت است و هم از این رهگذر می توان جهانیان را از این چشمه گوارا سیراب کرد.

پس از گذشت ده سال، اما مرجع راحل همچنان نماد و نمود طرحی است فراگیر که نسل های آینده از آن بهره ها خواهند برد، زیرا وی طرحی ارائه داده است که در تمام ابعادش همسویی و مجانست دارد و در اعماق تجربه ی پویای انسانی در تکاپو و حرکت است. به یک سخن به مانند پلی، اصالت و نوآوری به یکدیگر پیوند داده است و آیندگان خواهند توانست کُنهِ بسیاری از افکار انسانی و اصیلی او را کشف کنند.

او غریب زیست و غریب به دیدار یار شتافت و ـ چنان که مرحوم آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی فرمود ـ دویست سال باید بگذرد تا مردم او را بشناسند.

امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی عالمان پاک و نیک اندیش می فرماید: «هلک خزان الأموال وهم أحیاء، والعلماء باقون ما بقی الدهر، أعیانهم مفقودة، وأمثالهم فی القلوب موجودة؛ نگاهبان ثروت مرده اند، هرچند زنده [و در جمع ما] باشند. و علما با ماندگاری روزگار (جهان) ماندگارند. وجودشان در جمع مردم نیست، اما یادشان در دل ها موجود و پایاست.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سوره ی احزاب، آیه 23.
2. سوره ی حجرات، آیه 10.
3. سوره ی آل عمران، آیه 104.
4. سوره ی بقره، آیه 256.
5. سوره ی اعراف، آیه 157.
6. سوره ی انبیاء، آیه 92.
7. سوره ی نحل، آیه 90.