در روز پنج شنبه 4 ربیع الأول 1439ق (1396/9/2) جلسه بیست و ششم از سلسله جلسات علمی ـ فکری حجت الاسلام والمسلمین سید حسین شیرازی با حضور علما، فضلا و اعضای دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی شیرازی دام ظله برگزار شد.

 

در این جلسه حجت الاسلام والمسلمین شیرازی به مباحثی در زمینه ی «سرایت و نفوذ شومِ فاجعه بار» پرداختند که به صورت چکیده به بخشی از بیانات ایشان اشاره می گردد.

 

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین وصلی الله علی محمد وعترته الطیبین الطاهرین ولعنة الله علی أعدائهم إلی یوم الدین

 

خدای متعال می فرماید: «وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَیْنَاهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمَی عَلَی الْهُدَی؛ و اما ثمودیان، پس آنان را رهبری کردیم [ولی] کوردلی را بر هدایت ترجیح دادند» (فصلت/17).

نیز فرموده است: «یَوْمَ لا یَنْفَعُ مَالٌ وَلا بَنُونَ * إِلاّ مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛ روزی که هیچ مال و فرزندی سود نمی دهد * مگر کسی که دلی پاک به سوی خدا بیاورد» (شعراء/88ـ89).

نیز در آیه ای دیگر می فرماید: «إِذْ جَاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛ آن گاه که با دلی پاک به [پیشگاه] پروردگارش آمد» (صافات/84).

ـ امام علی الهادی علیه السلام فرموده اند: «العتاب مفتاح الثقال والعتاب خیر من الحقد؛ گلایه کلید [و گشاینده دروازه ی] سنگینی هاست و [ابراز] گلایه از [ایجاد] کینه [درون] بهتر است».

امیرمؤمنان حضرت علی بن ابی طالب علیهما السلام فرموده اند: «تصحیح النیة من الفساد اشدّ علی العاملین من طول الجهاد؛ اصلاح کردن (بازداشتن) نیت از فساد، از جهاد مداوم و طولانی سخت تر است».

ـ گوهر و حقیقت انسان از خلال ابعاد سه گانه ی اساسی و پیمانه ی سه گانه ای که آن ابعاد سه گانه را در خود جای می دهد شکل می گیرد. قرآن کریم بر ضرورت صیانت و حفاظت از این ابعاد بسیار تأکید دارد. ابعاد مورد نظر عبارتند از:

1. اندیشه و آرا که مغز و عقل پیمانه ی آن می باشد؛

2. احساسات و غرایز که قلب پیمانه آن است؛

3. تمایلات و گرایش ها که در پیمانه ی نفس و شهوات جای دارد.

ـ صیانت از این ابعاد، در ممانعت از هرگونه رخنه و نفوذ و تداخل میان این پیمانه ها و محتویات آن است و این اتفاق، علتِ سقوط و تباهی است.

ـ رخنه کردن، سبب می شود تا حقیقت واژگونه شود و زندگی و فرجام کار و دستاوردها را بر باد می دهد. تفصیل این سه امر بزرگ و خطیر در سه نقطه بیان می شود:

ـ عنوان یکم عقل است. بزرگ ترین عملیات وارونه کردن حقیقت، انحراف های فکری و اختلالات عقلی از اندک رخنه ی محتویات دو ظرف دیگر (قلب و شهوات) به پیمانه ی عقل به وجود می آید که به برخی شواهد آن اشاره می شود:

1) اتحادیه ی پزشکان جراح اجازه نمی دهد پدر فرزند خود را مورد عمل جراحی قرار دهد، اگرچه بزرگ ترین و کارآمدترین جراح جهان باشد یا اینکه جراحی مورد نظر سنگین و پیچیده یا بسیار سهل و ساده باشد؛ این محدودیت و ممنوعیت از آن جهت است که احساسات پزشک به طور غیر ارادی در عقل او نفوذ می کند و این امر قابل کنترل نیست و در نتیجه تمرکز جراح را دچار نابسامانی و اختلال می کند و تزلزل شدیدی به همراه دارد که عمل جراحی را متأثر می کند و بیمار را دچار صدمات و خطرهای فوق العاده ای می کند.

2) انسان اصرار دارد میان ایمان، اصول، ارزش ها و آرمان های خود که به آن ایمان دارد و اغراض و اهداف و منافع خود، به ویژه آن بخش ضروری آن، سازگاری و سازواری به وجود آورد. این اصرار به تعدیلات هولناکی در آن مبانی، ارزش ها و آرمان ها می انجامد که از رهگذر تفسیر ایمان و پیمان ها به چیزی که نسبت به منافع و مصالح فرد یا جریان، بی طرف نبوده و با مصلحت اندیشی سر مبارزه ندارد. البته این روند و فرایند به طور ناخودآگاه غیر ارادی و بدون اینکه انسان از این تحول و کنش مطلع باشد، رخ می دهد و در این زمینه بین حاکم و رعیت و عالم و نادانِ جاهل هیچ تفاوتی وجود ندارد.

امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام در این معنا فرموده اند: «من عشق شیئاً اعشی (اعمی) بصره، وأمرض قلبه، فهو ینظر بعین غیر صحیحة ویسمع باذن غیر سمیعة قد خرقت الشهوات عقله وأماتت الدنیا قلبه؛ عشق ورزیدن به چیزی، چشمان فرد را کور و قلبش را بیمار می کند، لذا با دیدگان نادرست [نابینا] می نگرد و با گوش هایی ناشنوا می شنود. [چنین کسی] شهوت، عقلش را تباه کرده و دنیا قلبش را میرانده است».

امام ابو جعفر حضرت محمد باقر علیه السلام می فرمایند: «ما زال الزبیر منّا أهل البیت حتی نشأ ابنه عبد الله بن الزبیر؛ زبیر هماره از ما خاندان بود تا اینکه فرزندش عبدالله بن زبیر بالید [و سبب جدا شدن زبیر از ما گردید]».

رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله نیز فرموده اند: «حبک للشیء یُعمی ویُصمّ؛ دوست داشتن چیزی، تو را کور و کر می کند». از این رو اگر انسان فردی را دوست داشته باشد بدون تحقیق از او همه چیز را می پذیرد.

3) زمانی که شهوت جنسی و شهوت قدرت طلبی در فرد رخنه کرد و بر او حاکم شد، امیرمؤمنان علیه السلام و فرزندشان امام حسین علیه السلام کشته شد و قاتلان، با اعتقاد به جایگاه این بزرگواران یکی به امام علی علیه السلام گفت: «أأنت تنقذ من فی النار؛ آیا تو می خواهی کسی را که در آتش دوزخ است نجات دهی؟».

و دیگری گفت: «ارجع مأثوماً بقتل الحسین؛ آیا در حالی بازگردم که به کشتن حسین آلوده و گناهکار باشم؟».

4) گفته شده است: یک فرد اصلاحگر نمی تواند با فردی که برای اصلاحش می کوشد رابطه ی صمیمانه ی دوستی برقرار کند.

نیز گفته اند: اگر به اصلاح، تربیت و تغییر دیدگاه کسی برآمدی، با وی از در دوستی و روابط تنگاتنگ وارد نشو، چراکه دوستی قطعاً از اثرگذاری جلوگیری می کند.

5) اندیشه و افکار در برابر ترس، نجوا و صدای زیر دارد و به آسانی می توان آن را از ترس دور داشت. ترس که در قلب جای بگیرد، مهم ترین چیزی خواهد بود که از اندیشیدن به افکار موجود و جاری و رها شدن از آن بازداشته، بلکه انسان را به مبارزه ی با آن وا می دارد.

ـ عنوان دوم: سخت ترین و اثرگذارترین چیزی که زلال قلب را کدر می سازد، سایه افکندن اختلافات فکری، باورها و گرایش ها بر منبع و سرچشمه ی مهربانی و شفقت است. زلال قلب در برابر درخشندگی و فریبایی شهوات نیز دچار تیرگی می شود.

1) روابط زناشویی با همه ی ابعادش فقط و فقط بر این بُعد (قلبی) استوار است. خدای متعال می فرماید: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً؛ و از نشان های او این که از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد» (روم/21).

حرف «ل» که در لفظ «لِتَسْکُنُوا» آمده است بیانگر فلسفه ی زندگی زناشویی است و جمله ی «مَوَدَّةً وَرَحْمَةً» در آیه ی فوق نشانگر آن است که غرض از ارتباط زن و شوهری فقط بُعد قلبی را درنظر دارد. از این دو اراده ی خدای متعال بر این قرار گرفته است که با رخنه کردن این جنبه [در عقل] خود را نشان می دهد و چیره و آشکار می شود.

ـ گاندی در بیوگرافی خودنوشتِ خود (داستان تجربه ی من با حقیقت، صفحه 235 و 236) آورده است: «من در سن 37 سالگی تصمیم گرفتم رابطه ی جنسیِ خود را با همسرم قطع کنم، با این هدف که روابط خود با همسرم را تصحیح کرده و به سامان آورم».

او می گوید: «وقتی غریزه ی شهوانی برطرف شود و از بین برود، زندگی زناشویی تحول یافته و این اوصاف را پیدا می کند:

یک: ایمن و باثبات شده و از آفت تزلزل و لرزان بودن ایمنی می یابد؛

دو: گوارا می شود؛

سه: قرین خوشبختی و رفیق آرامش می شود».

این سخن گاندی کاملاً متین است، ولی اقدام به چنین رفتاری برای رهایی از مقوله ی نفوذ و رخنه و حل این مشکل نزد خدای متعال و اهل بیت علیهم السلام پسندیده و مقبول نیست و هیچ گونه توجیه منطقی هم ندارد، زیرا از حمایت حقیقت خارجی برخوردار است. در این معنا باید توجه داشت که روابط عاطفی بین زن و شوهر بسیار عمیق و ژرف است و در صورتی می توان آن را درک کرد که از تأثیرات حیوانی و شهوانی پیراسته شود. جان سخن این که باید از تأثیرپذیری رابطه ی زناشویی از فراز و فرودها مانع شد که البته از آن هم گریزی نیست.

ـ انسان باید از ایفای نقش معلم و مربی در روابط زناشویی پرهیز کند. چراکه این کار و رفتار اجازه نخواهد داد دو ودیعه ی الهی «مودت و رحمت» که در انسان به ودیعت نهفته شده است خود را نشان دهد.

البته باید به وظیفه و مسئولیت فراهم آوردن فضای ایمانی پرداخت، زیرا خدای سبحان بدان فرمان داده و می گوید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، خودتان و کسانتان را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگ هاست حفظ کنید» (تحریم/6). این آیه برترین و مهم ترین وظیفه ی مردم را به آنان اعلام می دارد.

ـ گزارش های فراوانی وجود دارد مبنی بر این که حدود 70 درصد طلاق ها ناشی از اختلالات جنسیِ بین زن و شوهر است و موارد دیگر طلاق ها عدم تفاهم میان آنان است.

2) بسیار دیده می شود که عقب افتادگان عقلی می توانند با دیگران رابطه ی دوستی توأم با صمیمیت، احساسات و محبت و مودت عمیقی برقرار کنند و با همان وضعیت آن را ادامه دهند. در مقابل، این تعامل و ایجاد روابطِ مشابه برای خردمندان و عقل ورزان و صاحبان درک عمیق فراهم نمی شود و این، از آن جهت است که هماره روابط این جماعت پس از گذشت زمان تحت تأثیر اختلافات قرار می گیرد.

ـ عنوان سوم: شهوت است. جوش و خروش و هیجان پدید آمده از شهوات و تمایلات، همگی آفریده ی خدای منان است و مصالح و منافع انسان در همراه شدن آن با قلب و عقل بزرگ ترین و هولناک ترین ضربه را بر خود هموار می کند.

بنابر روایات متواتر و فوق متواتر، هر کاری از قبیل: خوردن، نوشیدن، رفتار جنسی و مانند آن که از انسان سر زند و او را از لذت ها باز دارد، همچون گفتگو هنگام خوردن و آمیزش، کراهت دارد، زیرا از مواردی است که زمینه ی رخنه و نفوذ اندیشه به جنبه ی شهوت و لذت و هر چیزی که فکر و هواس را از ادراک عمق لذت باز می دارد، فراهم می آورد. در موضوعِ داشتن خوابی گوارا، سفری راحت و همنشینیِ با یاران و عزیزان نیز همین امر صادق و جاری است.

ـ من در زندگی بسیاری از سالخوردگانی را دیده ام که با پایبندی به این آداب و مستحبات مؤکد اسلامی و رعایت آن به هنگام خوردن، نوشیدن، سفر کردن، خوابیدن و جز آن، از کمال سلامت و تندرستی برخوردار بوده اند.