مرجع عالي قدر حضرت آية الله العظمي سيد صادق شيرازي، دکتر بانو «لورانس لووير» پژوهشگر فرانسوي در جامعه شناسي خاورميانه و شيعه پژوه در حوزه خليج را به حضور پذيرفت.

بانو لووير پس از ارائه خلاصه اي از گذشته علمي و فردي خود به محضر مرجع عالي قدر گفت: زبان عربي را در دانشگاه پاريس فرا گرفتم و رشته تخصصي ام شيعه شناسي است. به شماري از کشورهاي عربي مسافرت کرده ام که از آن جمله، سفر به شمال فلسطين است و مدت دو سال در آن جا ماندگار شدم.

سپس مرجع عالي قدر فرمود: اسلام در ميان آموزه هاي خود سه آموزه دارد که از مظاهر زيبا و باشکوه است.

نخستين آموزه از پيامبر اسلام است و به دانش اندوزي مي خواند، آن جا که مي فرمايد: «اطلبوا العلم ولو بالصين؛ دانش را فرا گيريد، اگر چه در چين باشد»(1).

پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم زماني اين سخن حکيمانه را فرمود که بيشتر مردم، چين را نمي شناختند و به دليل سختي سفر به آن سامان، کساني که چين را مي شناختند هرگز انديشه سفر به آن سامان را در ذهن نمي پروراندند، چرا که چنين سفري بيش از دو سال زمان مي برد.

آنچه از اين فرموده رسول خدا به دست مي آيد اين است که اسلام بها و ارجمندي و والايي براي دانش اندوزي قائل است.

مؤيد اين سخن، فرموده اميرالمؤمنين عليه السلام است که: «قيمة کل امرئ ما يعلمه؛ ارزش هر انساني به دانسته هاي اوست»(2).

آموزه دوم به جنبه انساني از نظر اسلام اختصاص دارد پيامبر اکرم حضرت محمد صلي الله عليه وآله وسلم درباره وظيفه بندگي انسان مسلمان فرموده است: «إن عمود الدين الصلاة، وهي اول ما ينظر من فيه من عمل ابن آدم، فإن صحت نظر في عمله، وإن لم تصح لم ينظر في بقية عمله؛ به يقين، نماز ستون دين است و اولين عملي است که از انسان مورد رسيدگي قرار مي گيرد. [حال] اگر درست و کامل انجام گرفته باشد، ديگر اعمال او مورد سنجش قرار خواهد گرفت وگرنه، ديگر اعمال او نيز وانهاده خواهد شد».

علي رغم چنين جايگاهي که براي نماز لحاظ شده است، اما پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم آن را در کنار همسايه آزاري ناکارآمد مي شمارد.

در اين باره آمده است: «روزي در محضر پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وسلم از زني سخن به ميان آمد که شب ها را به عبادت و نماز و دعا به صبح مي رساند، اما با همسايگان خود رفتاري تند و همراه با بداخلاقي داشت.

پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم فرمود: «لا خير فيها، هي من أهل النار؛خيري در او [و عبادت شبانه اش] نيست. او اهل آتش [دوزخ] است»(4).

اين روايت توجه فوق العاده اسلام را نسبت به افراد و حقوق متقابل آنان آشکار مي کند.

معظم له در ادامه فرمود: آموزه سوم در اهتمام و توجه اسلام به تلاش و فعاليت سازنده تبلور يافته است، چه اين که مسئوليت گريزي و توجيه گري از سوي اسلام مورد نکوهش قرار گرفته است.

در مقابل، آراستگي به فضايل اخلاقي در مرتبه نخست توجه اسلام مي باشد. از همين روست که پيامبر اسلام در رعايت اخلاق بزرگ ترين شخصيت به شمار مي رود. او علي رغم تمام مشکلاتي که در راه هدايت مردم به شاهراه سعادت پيش رو داشت، اما هميشه از واژه هايي مناسب و ملايم در ارشاد مردم بهره مي گرفت و هرگز واژه اي صريح به کار نمي بست، چرا که آن را عامل گريز مردم مي دانست. حضرتش هرگاه مي خواست حرام بودن کاري را يادآوري کند، مي فرمود: «إني أکره هذا؛ من اين [کار] را خوش نمي دارم».

آن پيام آور رحمت، همچنين با شيوه هاي گوناگون، اما آکنده از ادب و احترام نسبت به مخاطبان، به امر تبليغ رسالت خود و ارشاد مردم مي پرداخت.

آية الله العظمي شيرازي افزود: بنابراين بايد سه آموزه پيش گفته را مبناي عمل قرار داد و به مضمون آن عمل کرد.

آن گاه خانم لورانس لووير سؤال هايي در زمينه تشيّع و مرجعيّت به شرح زير مطرح کرد:

v لطفاً توضيحي درباره اصطلاح «مدرسه (مکتب) شيرازي» ارائه بدهيد.

? مدرسه واژه اي است لغوي و در تاريخ، ترکيب هايي اين چنيني وجود داشته است، مانند: مدرسه (مکتب) طوسي، مدرسه نائيني، مدرسه کوفيان، اما اين اصطلاح در نيمه دوم قرن گذشته (بيستم) رواج بيشتري يافت که مدرسه شيرازي از آن جمله است.

مرحوم اخوي (آية الله العظمي حاج سيد محمد حسيني شيرازي) شيوه اي عملي در معرفي اسلام و خط و فرهنگ اهل بيت عليهم السلام برگزيد، بدين ترتيب که با ايجاد مؤسسه هاي فرهنگي، اجتماعي و اخلاقي، اسلام مکتب اهل بيت عليهم السلام را به جهانيان معرفي کرد و لذا اين خيزش علمي – فرهنگي «مدرسه شيرازي» خوانده شد. او هماره بر اين مطلب تأکيد داشت که اسلام، از مجموعه اي متکامل فراهم آمده است.

v مي خواهم از نقش مرجعيت در جهان امروز و در زندگي مردم، به ويژه نقش آن در عراق پس از سرنگوني رژيم صدام و دستيابي شيعيان به حقوقشان و درخشش اين نقش در عرصه سياست آگاه شوم.

? مرجعيت ديني نهادي است که سنگ بناي آن را امامان معصوم عليهم السلام نهاده اند تا در عصر غيبت حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و به دليل عدم دسترسي مردم به امام معصوم عليه السلام مراجع ديني به نيازهاي ديني و فکري مردم پاسخ دهند. همچنين آن بزرگواران ويژگي هاي بايسته مراجع ديني را بازگفته اند که از آن جمله اسلام شناسي است و اين که بايد منش مرجع در امتداد خط و منش اهل بيت عليهم السلام باشد.

آن گاه درباره چنين فردي امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف در توقيع شريف خود فرموده است: «...فإنهم حجتي عليکم وأنا حجة الله...؛ همانا آنان (عالمان ديني) حجت من بر شمايند و من حجت خدا هستم»(5).

بنابراين وظيفه و مسئوليت مرجع ديني پرداختن به مسائل در سطح امت اسلامي است و امروزه که عراق، آزاد شده است - همين مسئوليت متوجه مرجعيت آن سامان است. وانگهي مرجع مي بايست امت را در تمام عرصه هاي فکري، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و... تعالي بخشد.

شايان توجه است که آزادي براي مرجع ديني همه چيز به شمار مي رود و همو همگان و حتي نزديکان و فرزندان خود را از آزادي برخوردار مي کند و آنان آزادند هر انديشه سياسي و اجتماعي را برگزينند.

معظم له افزود: رسول خدا به عنوان بزرگ ترين شخصيت در همه تاريخ همين روش را برگزيد. در اين باره نقل شده است: روزي عايشه همسر پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم در مسأله اي با حضرتش دچار اختلاف شد. پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم به او اجازه داد تا هر که را مي خواهد به داوري ميان خود و پيامبر بخواند.

همانند اين جريان را در مورد امام سجاد عليه السلام نقل کرده اند. اين منش و شيوه رفتاري، الگوي همگي مان است و مرجعيت امتداد چنين انديشه و رفتاري است.

v شيعيان در حکومت عراق چه روشي را در پيش خواهند گرفت؟

? به اعتقاد من به اين جهت که عراق دربردارنده شماري از مراقد امامان شيعه است و جمعيت ميليوني شيعيان از سراسر جهان براي زيارت امامان خود به آن سامان مي روند، اين سرزمين دريچه اي به سوي کشورهاي همسايه و به طور کلي منطقه خواهد بود که چنين ويژگي اهميت فراواني دارد. لذا پس از فراگير شدن امنيت در عراق، زائران عتبات عاليات سفيراني خواهند بود که فرهنگ و سيره اهل بيت عليهم السلام در زمينه دانش گستري و تعامل متقابل و توأم با احترام افراد با يکديگر و مسأله جايگاه فعاليت در اسلام را به تمام جهان منتقل خواهند کرد و بدين ترتيب پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم و اهل بيت عليهم السلام و شيوه و منش آنان در زندگي فردي و اجتماعي هر چه بيشتر شناخته خواهد شد.

v آيا براي بازگشت به عراق تصميم گرفته ايد؟

? البته؛ نيت بازگشت به عراق را دارم. همچنين از شما مي خواهم در مفاهيم و آموزه هايي که در ابتدا بيان شد، تأمل کنيد.

 

 

1/ وسائل الشيعه (چاپ آل البيت)/ ج27 / باب 4 /حديث 33119.

2/ منية المريد / ص110.

3/ تهذيب الأحکام / ج2 /ص 237 / باب 12/ حديث 5.

4/ مستدرک الوسائل / ج8 / ص423 / باب 72 / حديث 13.

5/ طبرسي / ج2 / الاحتجاج / ص 470.