در روز 24 ماه رجب 1437ق (13/2/1395) جمعی از بانوان از کشور کویت، در شهر مقدس قم با مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی دیدار کردند.

در این دیدار معظم له در قالب بیاناتی رسا و رهنمودهایی گیرا مطالب سودبخشی درباره اهمیت اخلاق نیکو و اثرگذاری آن در انسان ایراد کرده، فرمودند: حُسن خلق حقیقتی است معنوی که هرکس می تواند به آن دست یابد و هرکس که در کسب این حقیقت موفق شود خواهد توانست به بالندگیِ هرچه بیشتر دست یابد. در حدیث شریف رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده است که فرموده اند: «حُسن الخلق ذهب بحسن الدنیا والآخرة؛ اخلاق نیکو، خیر دنیا و آخرت را یکجا [برای انسان] به ارمغان می آورد».

ایشان در تبیین سخنان خود فرمودند: همانند هر چیز دیگر، حُسن خلق نیز دارای درجات و مراتبی است، بدین معنا که انسانی که از اخلاق نیکو بی بهره است، می تواند از این صفت والا بهره مند شود و اگر کسی مرتبه و درجه ای از این ویژگی را داشته باشد می تواند بر آن بیفزاید و به همین ترتیب تا آن که انسان به مرحله ای والا و بالا از این ویژگی دست یابد و مهم این است که بدانیم، چنان که در حدیث شریف رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله آمده است، حُسن خلق، خیر دنیا و آخرت را یکجا برای صاحبش فراهم می آورد و انسان، به اندازه حُسن خلق خود به این مرتبه دست خواهد یافت.

مرجع عالیقدر در توضیح این مطلب فرمودند: انسان خوش اخلاق در دنیا نزد مردم محبوب است و این، خیری است بسیار بزرگ که مردم را به سوی صاحبش جذب می کند و مانع آن می شود که مردم بر ضد او شوند و غالباً مردم به برآوردن نیازهای او می پردازند و به دیگر معنا در خدمت اویند. وانگهی چنین فردی کمتر از دیگرانِ تندخو و بداخلاق دچار بیماری های روحی و روانی می شود که تمام این ها فواید بزرگ و بی مانند دنیاییِ حُسن خلق است.

ایشان افزودند: اگر تنها همین فواید برایِ حُسن خلق و انسان خوش اخلاق باشد، همگان در هر موقعیتِ خانوادگی و اجتماعی، از قبیل مرد یا زن، پدر یا پسر، مادر یا دختر می بایست برای به دست آوردن این فواید بزرگ دنیایی تصمیم بگیرند و عزم خود را جزم کنند.

معظم له ادامه دادند: آنچه بیان شد درباره فواید دنیاییِ این خصلت والا بود، اما درباره فواید آن در آخرت، مطلب بسیار و سخن فراوان است. در این باره انسان چیزهایی را می گوید یا می شنود که درک و شناخت عمیقی از آن به دست نمی آورد، از جمله این سخن رسول خدا صلی الله علیه وآله که فرموده اند: «أقربکم منی یوم القیامة أحسنکم خلقاً؛ نزدیک ترین افراد از شما به من کسی است که اخلاقش نیکوتر باشد».

این سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله خود یک دنیا مطلب و دارای معنی بسیار بسیار بزرگ است، زیرا رسول گرامی اسلام، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله در قیامت از سوی خدای متعال برترین و بزرگ ترین پیشوا و راهبر خواهد بود. این سخن، گزاف نیست، چراکه سرورمان صدیقه کبری حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در خطبه بزرگ خود، به هنگام یاد کردن از پدرشان او را با عبارت «والزعیم محمد؛ و راهبر محمد است» توصیف فرموده اند.

حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی در توضیح این مطلب فرمودند: عبادت، بخشش، خدمات و امتحان های دنیایی و جز آن، میزان و مبنای نزدیک بودن به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نیست، بنابراین ملاک نزدیک بودن به آن حضرت چیست؟

البته پنجاه سال شب و روز را به عبادت و روزه سپری کردن، انفاق مال در راه خدا و دادنِ آن به خویشاوندان و مؤمنان و مستمندان، خود گرسنه ماندن و غذای مورد نیاز خود را به گرسنه و گرسنگان دادن، علم بیشتر اندوختن، زهد ورزیدن نسبت به آرایه های دنیایی و زاهدانه زیستن و از دنیا روی برتافتن و تحمل انواع رنج و سختی های آن، از اجر بزرگ و جایگاه والایی در آخرت برخوردار خواهند بود، ولی این ویژگی ها به هیچ وجه سبب نمی شود که چنین کسانی به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نزدیک تر باشند، بلکه تنها کسانی به این منزلت خواهند رسید که خوش اخلاق تر باشند.

با این توصیف، اگر درباره خوش اخلاقی همین یک جمله رسیده باشد، می سزد و باید انسان با تلاش همه جانبه و بدون از دست دادن فرصت ها برای رسیدن به درجات عالیه حسن خلق بکوشد.

مرجع شیعیان جهان تأکید کردند: تا زمانی که انسان در این جهان است، کلید در دست او و حقّ انتخاب با اوست، بی تفاوت که از کدام طبقه اجتماعی و علمی باشد.

توجه داشته باشیم که مردگان نسبت به زندگان حسرت و افسوس خورده، خطاب به آنان می گویند: «ای کاش ما زنده و با تمام مشکلات این دنیا همدم می بودیم».

دلیلِ این پیام مردگان آن است که انسان تا زمانِ در دنیا بودن می تواند فردی خوب باشد و خوب تر شود. از این رو مهم آن است که به دو جهت فرصت زنده بودن را مغتنم شمریم:

1. خوش اخلاق باشیم؛ بدین معنا که پدران و مادران بکوشند از فرزندان خود خوش اخلاق تر باشند و فرزندان نیز به همین گونه باشند. همسران نسبت به یکدیگر با اخلاق بهتری رفتار کنند و دیگر بستگان و افراد جامعه همین روش را در پیش گیرند. فراموش نشود که اگر فرصت بزرگ دنیایی از دست برود و زندگی انسان به پایان برسد، همچنان که امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام فرموده اند: «لا یزیدون حسنة؛ آنان (مردگان) نمی توانند حسنه ای [بر حسنات خود] بیفزایند».

البته در این معنا موارد استثنا وجود دارد و آن این است که انسان فرزندی صالح داشته که خود در صالح بودن آن فرزند کوشیده است، علمی بر جای نهاده است که انسان ها بعد از مردنش از آن بهره جویند یا پروژه ای خیریه ای از خود به یادگار نهاده باشد که مردم از آن بهره ببرند، در این صورت برای آن فرد از دنیا رفته، حسناتی ثبت خواهد شد. در مواردی جز آنچه بیان شد، با مردنِ انسان، توان به دست آوردن حتی یک حسنه از او سلب خواهد شد.

پس مسأله ای است بسیار مهم که انسان برای بالا بردن مراتب و مدارج حُسن خلق خود هرچه بیشتر بکوشد و چنین کاری عزمی جدّی می طلبد و قرآن بیش از یک بار بر عزم که همان تصمیم و اراده است تأکید دارد. درست است که چنین چیزی سخت است، اما چاره ای جز این کار نیست.

2. بکوشیم دیگران به ویژه کسانی را که مسئولیت شان را بر عهده داریم بر پایه و برخوردار از اخلاق نیکو بپرورانیم. قرآن کریم در این باره می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتش نگاهدارید»(تحریم/6).

روشن باشد که مسئولیتِ پدران نسبت به فرزندان، برادران و خویشاوندان نسبت به یکدیگر، استادان نسبت به دانشجویان سنگین تر است. لذا کسانی که از نظر سنِّی بزرگ تر و از نظر علمی بالاتر باشند، باید بکوشند با عمل و گفتار، دیگران را بر اساس حُسن خلق بپرورانند، چراکه اگر خود عامل باشند می توانند الگوی دیگران شوند.

حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی سخنان خود را این گونه به پایان بردند: ما در ماه پر فضیلت رجب قرار داریم و دو ماه بزرگ و پر فضیلت شعبان المعظم و رمضان مبارک را در پیش رو داریم. بکوشیم دو آموزه رسول خدا صلی الله علیه وآله را بکار ببندیم و تصمیم بگیریم چنان باشیم که در حدیث رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده است، آن جا که فرمودند: «حُسن خلق، خیر دنیا و آخرت را یکجا [برای انسان] گرد می آورد» و «در قیامت نزدیک ترینِ شما به من، کسانی هستند که خوش اخلاق تر باشند».