در شامگاه روز دوم شعبان 1438ق (1396/2/9) مصادف با شب میلاد حضرت سیدالشهدا علیه السلام، جمعی از مردان و زنان مؤمن کویتی با مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی در شهر مقدس قم دیدار کردند.

معظم له ضمن استقبال از میهمانان، اعیاد شعبانیه و موالید ذوات مقدس را به ایشان تبریک گفتند و برای تعجیل در فرج مولا بقیة الله الأعظم، حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، دعا کردند.

آن گاه طی رهنمودهایی فرمودند: در حدیث شریف آمده است که می فرماید: «مؤکدترین امری که خدای عزوجل بر بندگان مقرر فرموده این است که مردم در میان خود و دیگران به حق داوری کنند». خدای متعال مرد و زن را آفرید و خود از امکانات و توانمندی فیزیکی، مادی، روحی، روانی و جز آن به آنان عطا فرمود و واجبات و بایسته های متقابلی را بر آنان مقرر کرد. همان طور که در سخن معصوم علیه السلام بیان شد مؤکدترین واجبی که خدای سبحان بر زنان و مردان مقرر و فرض کرده این است که در تعامل با دیگران انصاف را رعایت کنند و به حق عمل نمایند. به دیگر سخن خدای متعال بر انسان ها نسبت به دیگران حقوقی واجب کرده است، یعنی انسان، حقوق دیگران را بدهد اگرچه خود در این مورد محکوم شود. غالباً مردم در سطح مردمی، دولتی، ملی و اجتماعی حقوق خود را از دیگران مطالبه می کنند.

به عنوان مثال، وظیفه مرد این است که باید حق همسرش را بدهد و عکس این قضیه نیز حاکم است، چنان که در سخن معصوم علیه السلام از مؤکدترین واجبات شناخته شده است. متأسفانه بسیاری از مردم در این مسأله مردود می شوند و بسیاری از مردم نمی دانند وظیفه ی الهی که در بیان معصوم علیه السلام آمده است از مؤکدترین و بایسته ترین واجبات است. بنابراین همسر باید بداند چه حقوق واجبی نسبت به شوهر دارد و آن را انجام دهد، مرد هم وظیفه ی متقابل دارد که نباید آن را نادیده بگیرد و به آن بی توجه باشد و باید حد و مرز آن را بشناسد. از آن جا که به این وظیفه ی مؤکد الهی چندان که باید، توجه نمی شود دردمندانه بسیاری در میدان این آزمون مردود می شوند.

مرجع عالیقدر افزودند: اگر کسی یا کسانی بگویند: چرا امام معصوم علیه السلام ادای حقوق مردم را از شدیدترین و مؤکدترین واجبات خواندند، در پاسخ می گویم: تأکید امام به جهت اهمیت این امر است. می دانیم که نماز واجب است، اما مؤکدترین فرایض نیست. روزه واجب است اما مؤکدترین فرایض نیست حج واجب است، ولی شدیدترین فرایض نیست و در صورتی که انسان استطاعت پیدا کند باید به حج برود. در مقابل، واجب بودن میراث است، بدین معنا که انسان اگر وصیتی کرده باشد به مجرد این که از دنیا برود باید اموال او تقسیم و به وصیت او عمل شود و این شدیدترین و مؤکدترین واجب است. در این مورد بیشترِ افرادی که به عمل به وصیت گمارده می شوند نمی توانند آن را عملی کنند.

در ارتباط با حقوق واجب پدران و مادران همین تأکید و تشدید وجود دارد و نسبت به حقوق فرزندان بر پدران و مادران نیز همین طور است. با وجود این آیا فرزندانِ دختر و پسر حقوق پدران و مادران را به جا می آورند؟ بسیاری از آنها در این امر مردود می شوند.

آیا خویشاوندان نزدیک و دور به وظیفه ی خود عمل می کنند؟ با این که رعایت چنین حقوقی از سوی خدای متعال واجب شده است، اما متأسفانه بسیاری در این مقام مردود می شوند. با این که حضرت حق تعالی پیوند با خویشاوندان را واجب و گسستن این پیوند را حرام کرده است، دردمندانه کمتر به این وظیفه توجه می شود. این موضوع درباره ی همسران، فرزندان، همسایگان، همکاران و دیگر سطوح صادق است.

معظم له افزودند: در سطح بالاتر همین وظیفه نیز وجود دارد و آن، حق نادانان و جاهلان بر علما و حقّ علما بر نادانان می باشد. خدای متعال بر جاهلان واجب نکرده است که بیاموزند و دانش فراگیرند. بلکه در مرحله ی نخست بر علما واجب گردانده است که آموزش دهند و تعلیم کنند. به دیگر بیان خدای منان بر علما واجب گردانده آنچه را واجب است به جاهلان تعلیم کنند. سپس بر جاهلان فراگرفتن از علما را واجب نموده است.

خدای متعال در این جا پیش از تکلیفی که بر جاهلان نموده، عالمان را موظف کرده است که به جاهلان علم بیاموزند همچنان که انبیاء الهی علیهم السلام اینگونه بودند، ولی سؤال این است که چقدر به این وظیفه عمل می شود؟

مرجع عالیقدر ادامه دادند: در سطح بالاتر، حقوق ملت ها بر حاکمان و حکومت می باشد و حاکم باید بین مردم به عدالت رفتار کند. در این زمینه میزان و ملاک عدالت، مولایمان رسول خدا صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام است. از حضرت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیهما السلام در نهج البلاغه و دیگر منابع نقل شده است که فرموده اند: «إن الله فرض علی أئمة العدل أن یقدروا أنفسهم بضعفة الناس؛ خدای سبحان بر امامانِ دادگر واجب کرده است که [معیشت] خود را همسان [معیشت] ضعیف ترین مردم سازند».

امیرمؤمنان علیه السلام در این بیان نورانی از امامان و پیشوایان دادگر سخن گفته اند و نامی از حاکمان ستمکار و فاسق ذکر نکرده اند، چراکه آنان به این معنا و حقوق بایسته ی حاکم و ملت توجه و اعتنایی ندارند.

این بیان امیرمؤمنان علیه السلام در تاریخ پس از رسول الله صلی الله علیه وآله از هیچ کس شنیده و ضبط نشده است فقط مولای متقیان آن را بر زبان آوردند و به دقت در مرحله ی عمل آن را اجرا و عملی کردند.

آن گاه در ادامه ی مطلب فرمودند: بر حاکم عادل از سوی خدای متعال واجب شده است که خود را در حد ضعیفان از ملت خویش قرار دهد. با این توصیف پس از رسول الله صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام کسی را مثل آن دو بزرگوار می توان یافت؟ هرگز!

ایشان افزودند: از امام صادق علیه السلام سؤال شد: «آیا امیرمؤمنان علیه السلام یک بار هم که شده باشد یک وعده نان گندم در حدّ سیر شدن خوردند؟

امام صادق علیه السلام فرمودند: هرگز نان گندم نخورد و هیچ وقت یک وعده نان جو، نخورد که سیر شود».

آری، این حقی است که خدای متعال برای ملت بر حاکم عادل معین و مقرر فرموده است و هرکس باید این حق را عملی و حدودش را مراعات کند.

در روزگاری که مدت پنج سال امیرمؤمنان علیه السلام بر بزرگ ترین حکومت دنیا فرمانروایی می کردند، روزی در میان مردم خطبه خواندند و طی آن فرمودند: «روزی که من به شهر و سرزمین شما وارد شدم این مرکبم بود که می بینید، پس اگر با چیزی غیر از آنچه همراه داشتم بازگردم یقیناً به شما خیانت کرده ام».

در روایتی دیگر آمده است که فرمودند: «ای مردم بصره، از چه رو و برای چه بر من خرده می گیرید؟ این [جامه ام] رشته [و بافته ی] خانواده من است».

به طور قطع و یقین غیر از رسول خدا صلی الله علیه وآله حاکم و رئیس دولتی مانند امیرمؤمنان علیه السلام در تمام تاریخ نخواهید یافت. کسانی که خود را [به ناحق] جانشین رسول خدا صلی الله علیه وآله خواندند چه کردند؟ چرا جهانیان غیر از مسلمانان از اسلام نیز گریزانند؟ جز این نیست که ظلم و بدکاری این مدعیان خلافتِ رسول خدا صلی الله علیه وآله باعث اسلام گریزی آنان شده است.

به هر حال انسان در هر سطح و موقعیتی که قرار دارد باید به وظیفه ی خود نسبت به دیگران عمل کند و در انجام واجبات خود کوتاهی نکند و در این زمینه همسران، فرزندان، پدر و مادران، کاسب، خویشاوند و جز آنان باید در تمام سطوح به وظیفه ی خود عمل کنند.

آن گاه به مناسبت موضوع به بیان داستانی از روزگار معاصر پرداختند و فرمودند: در روزگار گذشته دو برادر در عراق زندگی می کردند. برادر بزرگ تاجر ثروتمند بود و برادر کوچک که سرمایه ای برای کسب و کار مستقل نداشت نزد برادر بزرگ خود کار می کرد و برادر بزرگ مثل پدر از او نگهداری و مراقبت می کرد. این دو برادر سالیانی همانند شریک در کنار یکدیگر کار می کردند. برادر کوچک با گذشت روزگار با پول برادرش که با اجازه ی او برداشت می کرد و هیچ محدودیتی در این کار نداشت تشکیل خانواده داد. آن دو فرزندان خود را از این قضیه آگاه نکرده بودند. پس از گذشت سالیانی برادر بزرگ فوت کرد و برادر کوچک به امور کفن و دفن مراسم مربوطه پرداخت.

خانواده ی برادر متوفا سخت نگران بودند و از آن جا که مدرک و سندی مبنی بر مالکیت یا شراکت پدر و عمو در اختیار نداشتند تصور می کردند که عمویشان مالک همه چیز و حتی ارث آنان خواهد شد. دنبال فرصتی بودند تا در این زمینه با عموی خود گفتگو کنند، اما عمو چند روز بعد به دیدار آنان شتافت و به آنان تسلیت گفت و اظهار داشت: همه ی مردم تصور می کردند که من و برادرم شریک هستیم و شاید شما نیز همین تصور را داشتید، ولی حقیقت چیز دیگری است. این اموال و ثروت همه از آنِ مرحوم برادرم است و من تنها یک کارگر بودم و هیچ سهمی در این ثروت ندارم. اکنون تمام کلیدهای مغازه ها و مایملک پدرتان پیش روی شماست. حال اگر به ماندنم رضایت داشته باشید می مانم و کارم را ادامه می دهم، اما در غیر این صورت، تمام مدارک و قراردادها و اسناد را فردا برای شما می آورم و املاک را تحویل می دهم.

خانواده ی متوفا که با این عمل غیر منتظره و پرهیزگاری و امانتداری عمویشان روبرو شدند سخت گریستند و پاسخ دادند: چه کسی از شما بهتر است. بمانید و کار خود را ادامه دهید.

حضرت آیت الله العظمی شیرازی مدظله العالی ادامه دادند: آری، این عملکرد به انصاف رفتار کردن با دیگران و گرفتن حق آنان از خود و از واجبات مؤکد است. یادمان باشد این برادر، خاکی، انسان، مؤمن و از جنس بشر بوده لذا بعد از حضرات معصومین علیهم السلام خودمان را با این انسان های از نوع بشر خاکی مقایسه کنیم و از آنان الگو بگیریم. مبادا که در روز قیامت مرد بیاید محشور شود در حالی که بار گرانی از حقوق تباه کرده همسر یا فرزندان، خویشاوندان، پدران و مادران و جز آنان بر دوش بکشد.

بکوشیم به برکت زادروز خجسته ی حضرت سیدالشهدا ابا عبدالله الحسین علیه السلام و استمداد از خدای متعال به حدیث صدر سخن با همه ی لوازمش در سطوح مختلف عمل کنیم. توفیق خود و تمام مردان و زنان مؤمن برای عمل به این آموزه را از خدای متعال خواستارم، وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین.