در شب هاي ماه مبارک رمضان، طلاب، علما و فضلاي حوزه علميه، شخصيت هاي گوناگون و عموم مؤمنان در بيت مرجع عالي قدر در شهر مقدس قم حضور به هم مي رسانند و در خلال ديدار با ايشان، درباره مسائل علمي، فقهي، تاريخي و فرهنگي سخن به ميان مي آورند و آية الله العظمي سيد صادق شيرازي نيز ضمن شرکت در اين گفتگوها ديدگاه هاي ارزشمندشان را ابراز مي دارند.

بسم الله الرحمن الرحيم

از آية الله العظمي سيد صادق شيرازي سؤال شد: هرگاه پزشک به بيمار بگويد که روزه برايش ضرر دارد ولي آن بيمار مطمئن نباشد که برايش ضرر دارد و از اين بابت نترسد، آيا جايز است روزه بگيرد؟

ايشان پاسخ دادند: «روزه گرفتن براي چنين شخصي مجاز است مگر اين که ضرر ياد شده زياد و چشم گير باشد. مرحوم صاحب عروه مي گويد: در برخي حالات روزه جايز نيست و شخص بايد افطار کند؛ در حالات ديگري افطار جايز نيست و واجب است که شخص روزه بگيرد؛ و سرانجام در حالات ديگري مکلف بين روزه و افطار مخير است.

در اين خصوص ماجرايي را برايتان نقل مي کنم که از مرحوم والد شنيدم: شخصي از اهالي سامرا بيمار شد و پزشک به او گفت روزه برايش ضرر دارد و نبايد روزه بگيرد. بيمار پرسيد: روزه چه ضرري برايم دارد؟ گفت: يکي از چشمانت مطلقاً فاقد بينايي خواهد شد. آن مرد گفت: چند روزي روزه مي گيرم تا سخن تو را بيازمايم. پزشک گفت: اين کار سودي ندارد، زيرا زيان اين کار به سرعت خود را نشان نمي دهد. آن بيمار تمام ماه رمضان را روزه گرفت و پس از ماه مبارک يکي از چشمانش کاملاً فاقد بينايي شد. در سال بعد پزشک همانند سال گذشته به او هشدار داد که اگر روزه بگيرد چشم ديگرش را هم از دست خواهد داد. ولي او آن سال را هم روزه گرفت و چشم ديگرش هم کور شد. در سال سوم پزشک به او گفت: تا کنون براي چشمانت مي ترسيدم و از همين رو تو را از روزه گرفتن باز مي داشتم، ولي از حالا به بعد مي تواني روزه بگيري.

ايشان پس از آن افزودند: روزه سال هاي اول و دوم اين شخص باطل بود و بايد بابت اين دو سال فديه بدهد؛ زيرا ملاک در افطار مريض در آيه «مَن کَانَ مِنکُم مَّرِيضًا»[1] خوف از ضرر است، نه فقط وجود بيماري.

از جمله مسائل مطرح شده در اين نشست اين پرسش بود که چرا فقها به برخي از رواياتي که از حيث سند و دلالت صحيح اند عمل نمي کنند؟

ايشان پاسخ دادند: صرف وجود يک روايت کافي نيست تا بدان عمل کنيم بلکه ـ همچنان که بسياري از فقها نيز گفته اند ـ جبران سندي و دلالي نيز از منجّزات احکام به شمار مي رود. براي مثال روايت صحيحي در دست داريم که در آن آمده است: «لا يضر الصائم ما صنع اذا اجتنب ثلاث خصال: الطعام والشراب والنساء والارتماس في الماء؛[2] هيچ کاري به روزه زيان نمي رساند در صورتي که روزه دار از سه کار دوري گزيند: خوردن و آشاميدن، زنان، فرو رفتن در آب». آيا به راستي مفطرات فقط در همين سه چيز منحصر مي شود؟

مسلماً در چنين حالاتي به نظر مشهور فقها توجه مي کنيم.

ممکن است کسي بگويد: پس بررسي صحت روايت از نظر متن و سند چه فايده اي دارد؟

در جواب مي گوييم: عدول به رأي مشهور فقط و فقط مربوط به حالت تحيّر است.

از ديگر نکات جالب توجه که در اين جلسه مطرح شد مسأله پنهان بودن مرگ بود. مرجع عالي قدر در اين زمينه به اين روايت استشهاد نمودند که روزي شخص بيماري نزد امام صادق عليه السلام حضور داشت و در اثناي گفتگو امام صادق عليه السلام تبسم فرمودند: وقتي آن بيمار خارج شد اصحاب عرضه داشتند ايشان از تبسم شما ناخرسند شد. حضرت فرمودند: ديدم شخصي کنار آن مريض نشسته بود و از بيماري او بسيار اندوهگين شد. تبسم من از آن رو بود که ديدم اين شخص زودتر از آن بيمار از دنيا خواهد رفت.

[1]. بقره/ آيه 184.

[2] . تهذيب الأحکام، ج 4، ص 189 (باب 45: ماهية الصيام).