شب هاي ماه مبارک رمضان ـ ماه رحمت وامان وماه نزول قرآن ـ فرصت مناسبي براي مذاکرات علمي وخوشه چيني از محضر عالمان بزرگوار است. از اين رو بيت مرجع عالي قدر حضرت آيت الله العظمي حاج سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله طبق سنوات گذشته ميزبان علما، فضلا، طلاب علوم ديني، شخصيت هاي گوناگون و عامّه مؤمناني است که با معظم له ديدار مي کنند. در اين ديدارها مباحث علمي و مسائل فقهي، تاريخي و فرهنگي مطرح مي شود و افزون بر طرح اين قبيل مسائل، مرجع عالي قدر سفارش ها و رهنمودهايي ارائه مي دهند.

از موضوع هايي که مرجع عالي قدر حضرت آيت الله العظمي شيرازي دام ظله در اين جلسه مطرح نمودند، مبحث ظهور بود. معظم له فرمودند: رواياتي که درباره ظهور مولاي مان حضرت بقية الله الأعظم عجّل الله تعالي فرجه الشريف وجود دارد، دو دسته است که دسته اي به ظهور آن حضرت در روز جمعه قائل است و دسته اي ديگر ظهور ايشان را در روز شنبه مي خواند. با اين حال، جمع بين دو نظر يادشده چگونه ممکن است؟

در اين جلسه همچنين پاره اي از مسائل و احکام روزه مطرح شد، از جمله مسأله نوشيدن آب براي روزه داري که در اثر بيماري سخت تشنه مي شود و شخص مبتلاي به اين بيماري در اصطلاح فقهي «ذوالعطاش» نام دارد و اين که چنين فردي به اندازه اي مجاز است آب بنوشد که از خطر برهد.

موضوع ديگري که در اين زمينه مطرح شد، روزه نگرفتنِ مرد و زنِ کهنسال که در اصطلاح فقهي «شيخ» و «شيخه» ناميده مي شوند. پس از آن که مرجع عالي قدر در اين مسأله دو روايت(1) بيان نمودند، فرمودند: فقيهان، در مورد جواز نوشيدن آب به مقدار ضرورت براي «ذوالعطاش» اختلاف نظر دارند. صاحب عروة الوثقي (مرحوم سيد کاظم طباطبائي يزدي) به جواز ترک روزه براي شيخ و شيخه و ذوالعطاش قائل است، اما مي گويد: اگر اينان در آينده بتوانند روزه بگيرند، واجب است روزه هايي را که نگرفته اند، قضا نمايند.

نظر ما بر آن است که اگر اين سه دسته، در آينده توانايي روزه گرفتن پيدا کنند، مستحب است روزه هاي ترک شده در آن شرايط را بگيرند ولي واجب نيست. آن گاه فرمودند: حال اين سؤال مطرح است که ذوالعطاش آيا مي تواند چيزي بخورد؟

يعني: ذوالعطاش که نوشيدن آب به مقدار ضرورت براي او جايز است، آيا در اين صورت روزه دار به شمار مي آيد؟ فقها در اين مسأله نيز اختلاف نظر دارند و بايد مورد بحث و تأمل قرار گيرد. معظم له در ادامه مبحث افزودند: برخي فقها گفته اند: چون در روايت، واژه «يفطرون؛ افطار کننده» آمده است، لذا براي شيخ و شيخه و نيز ذوالعطاش، جايز است خوراک نيز بخورند.

برخي نيز گفته اند و نظر ما نيز همان است: مقتضايِ مناسبت حکم (=افطار کردن) و موضوع (=ذوالعطاش)، جواز نوشيدن آب، به مقدار ضرورت است و چنان که در روايت آمده است، نوشيدن به قدري باشد که انسان رمق بگيرد.

يکي از حاضران پرسيد: در چه زمان و سني، اصطلاحِ شيخ و شيخه بر انسان اطلاق مي شود؟ و آيا در سن خاصي، مثلاً در 40، 50 سالگي يا بيشتر انسان، در شمار کهنسالان قرار گرفته، مصداق شيخ و شيخه مي شود؟

ايشان فرمودند: سن خاصي براي اين امر وجود ندارد و بسا کساني که 60 ـ 70 سال سن دارند، اما از نيروي کافي و بنيه اي قوي بر خوردارند. به عنوان مثال، عمر مبارک سيد انبياء و مرسلين رسول خدا صلي الله عليه وآله و اميرمؤمنان عليه السلام از شصت سال فراتر رفت، اما آن بزرگواران روزه مي گرفتند. بنابراين، مسأله به قدرت و توانمندي بدني فرد، مرتبط است، نه به سنّ او.

شايان يادآوري است از جمله علما و فضلاي حوزه علميه که در اين شب با مرجع عالي قدر ديدار کردند، حضرت آيت الله سيد حسين شاهرودي بود. وي از اساتيد برجسته سطوحِ عالي حوزه علميه قم به شمار مي رود.

 

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. محمد بن مسلم مي گويد: از امام باقر عليه السلام شنيدم که مي فرمودند: «الشيخ الکبير والذي به العطاش لا حرج عليهما أن يفطرا في شهر رمضان، ويتصدق کل واحد منهما في کل يوم بمدّ من طعام، ولا قضاء عليهما، فإن لم يقدرا فلا شيء عليهما؛ خوردن روزه ماه مبارک رمضان براي [زن و] مرد کهنسال و آن که سخت تشنه مي شود، منعي ندارد و چنين افرادي، هر يک مدّ از طعام صدقه بدهند و اگر نتوانند، چيزي بر آنان نيست»(وسائل الشيعه، ج10، ص209، باب15، حديث13240).

نيز درباره کسي که از شدت تشنگي بر جان خود بيم دارد، از عمار، از امام صادق عليه السلام روايت شده است که فرمودند: «يشرب بقدر ما يمسک رمقه، ولا يشرب حتي يروي؛ آن مقدار آب بوشد که رمقي بيابد، نه آن قدر که سيراب شود»(فروع کافي، ج4، ص117، حديث6).