اولين نشست علمی مرجع عاليقدر آيت الله العظمی سيد صادق شيرازی (دامت برکاته) در شب های ماه مبارک رمضان 1443، با حضور جمعی از شخصیت های علمی، نمایندگان مراجع عظام تقلید، فعالان دینی و فرهنگی و طلاب علوم دینی، در شامگاه روز يكشنبه 1 رمضان 1443 در بیت مرجعیت شهر مقدس قم.

 

اعتبار روایت (صوموا تصحوا)

س: با توجه به عامی بودن سند روایت (صوموا تصحوا) ، و مرسل بودن آن در مجامیع حدیثی شیعه([1])، آیا اين روايت معتبر است؟

ج: مشهور میان فقها قدیماً و حدیثاً این است که حجیت روایت، به معنای تنجیز و تعذیر آن، تنها منحصر به صحت سندش نیست، بلکه جهات دیگر نیز در اعتبار حدیث مطرح است، همچون روایت مقبوله عمر بن حنظله که سند معتبری ندارد ولی مورد قبول وعمل فقهاست.

در فقه صدها روایت وجود دارد که جه بسا سند معتبر نداشته اما به جهت قاعده (تسامح در ادله سنن)، در حکم (لا اقتضائی) مورد استناد فقها قرار گرفته است، و استناد به این روایت نسبت به روزه مستحب مشكلي نداشته، غیر از اینکه عموماتی در استحباب روزه وجود دارد، همچنین اعتبار خارجی، مؤید مضمون این حدیث است.

اعتبار نهج البلاغة

س: با توجه به اینکه مرحوم شریف رضی در کتاب (نهج البلاغة) سند خطبه ها، نامه ها و حکمت های امیرمؤمنان (علیه السلام) را ذکر نکرده است، آیا این کتاب اعتبار دارد؟ و در احکام الزامی قابل استناد می باشد؟

ج: بله، اعتبار دارد، زيرا نزد بزركان شیعه تلقی به قبول شده است، و همین مقدار در مقام تنجیز و اعذار کافی است، و در احکام الزامی قابل استناد است، مشروط به اینکه معارض نداشته باشد و جهات دیگر حجیت در آن تام باشد.

سؤالاتي در علم حديث

س: آیا میان حدیث (مقبول) و (معمول به) از جهت اعتبار فرقی هست؟

ج: خیر، از جهت اعتبار تفاوتی نیست.

س: آیا اخبار آحاد در اصول، معتبر است؟

ج: بله، چنانچه دارای سند معتبري بوده ومعارضي نداشته باشد.

س: خبر مستفیض به چه خبری گفته می شود؟ آیا اعتبار دارد؟ و رابطه آن با حدیث مشهور چیست؟

ج: خبری که سه طریق یا بیشتر داشته باشد ولی به حد تواتر نرسیده باشد، مستفیض است.

و خبر مستفیض بما هو هو حجیت ندارد مگر آنکه دارای سند معتبري باشد.

میان مشهور روائی و خبر مستفیض فرق است، و استفاضه مرتبه ای پائین تر از شهرت روائی است، هرچند که برخی استفاضه و شهرت روائی را یکی دانسته اند، ولی ظاهرا اینگونه نیست.

س: ملاک در حدیث متواتر چیست؟

ج: برخی عدد خاصی را در تواتر شرط دانستند، ولی به نظر می رسد که ملاک در تواتر، اطمینان بر عدم تواطؤ بر کذب است.

لازم به ذکر می باشد که حجیت اطمینان از جهت این است که عرفاً علم است، و یا به جهت این است که بنای عقلا بر اعتبار آن است.

حکم خون در تخم مرغ

س: آيا خونی که در تخم مرغ است نجس مي باشد؟

ج: این مسئله دلیل خاص ندارد، و در کتب متقدمین نيز مطرح نشده است، اما مشهور متأخرین قائل به نجاست و حرمت خوردن آن شده اند، اگرچه برخی از فقهاء در مباحث استدلالی خود در نجاست آن تشکیک کرده اند، ولی در مقام فتوا موافق مشهور، فتوا به نجاست و حرمت آن داده و یا احتیاط کرده اند.

از ادله این مسئله، اطلاق روایتی است که ميفرمايد : (إلا أن ترى في منقاره دما)([2])، که این روایت سنداً معتبر و معمول به است، همچنین خون در تخم مرغ، خون حیوانی است که خون جهنده دارد وبايد از آن اجتناب شود.

البته اگر بتوان خون در تخم مرغ را بدون پاره شدن غشاء آن، خارج نمود باقي تخم مرغ پاک و حلال است.

س: آیا اطلاق این روایت منصرف به خونی نیست که با جهش خارج شود؟

ج: انصراف، دلیل می خواهد، و اگر شک شد اصل، عدم انصراف است، و در مواردی همانند رعاف (خون بینی) با آنكه خون جهنده نیست اما نجس است.

س: آیا در مورد خون داخل تخم مرغ نمی توان برای طهارت آن به قاعده ي (لو کان لبان) استدلال نمود؟

ج: این قاعده سه شرط دارد، ویکی از شروط آن، مورد ابتلا بودن مسأله براي عموم است، و در ما نحن فیه، اين مقدار مبتلا بودن مسلّم نيست.

س: آیا با استهلاک خون در تخم مرغ، نجاست و حرمت خوردن آن برطرف نمی شود؟

ج: خیر، زیرا استهلاک در همه موارد رافع نجاست نيست، ودليل بر مطهريت لازم دارد، همچون خون کمی که در آب دهان مستهلک می شود.

حکم زوال عذر در وسط روز ماه رمضان

س: حکم روزه ي مریضی که در وسط روز، عذر او برطرف می شود، و مفطری مرتکب نشده است چیست؟

ج: اگر قبل از ظهر عذر مریض برطرف شود و قادر بر روزه گرفتن باشد، باید آن روز را روزه بگیرد، البته این مسئله نسبت به مريض مورد اختلاف است، اما در مسافری که قبل از ظهر به وطن برگردد و مرتکب مفطری نشده باشد اجماع است که باید آن روز را روزه بگیرد.

نماز واجزاء حیوان حرام گوشت

س: اگر آب دهان حیوان حرام گوشت بر لباس یا بدن ریخته شود و خشک شود، نماز خواندن با آن جایز است؟

ج: اگر عین آن باقی است نميتواند با آن نماز بخواند، و اگر در بقاي عين، شک شود استصحاب جاری است.

بله، در صورتی که مدت زمان زیادی از آن بگذرد به طوری که عین آن محو شده باشد، نماز در آن ایرادی ندارد، زیرا موضوع مبدل شده و جائی برای استصحاب باقی نمی ماند.

حکم زوال عین نجاست و عدم تطهیر آن

س: در صورتی که عین نجاست از بدن یا لباس به خودی خود یا با الکل و مانند آن زائل شود ولی متنجس، آب کشیده نشود در این صورت خواندن نماز با آن چه حکمی دارد؟

ج: نماز خواندن در این صورت صحیح نیست، زيرا هر چند عین نجاست زائل شده است لکن هنوز متنجس مي باشد.

حکم خوراندن متنجس به صبی

س: حکم خوراندن متنجس به صبی چیست؟

ج: مرحوم صاحب عروه فرموده: در صورتی جايز است که برای صبی ضرر نداشته باشد.

اثبات نسب با شهرت

س: در مناطقی همچون چین که بعید به نظر می رسد که از اولاد ائمه ي اطهار (علیهم الصلاة والسلام) به آنجا هجرت کرده باشند، افرادی مشهور به سیادت هستند، حال آیا در چنین مواردی هم شهرت، اثبات نسب می کند؟

ج: هر موضوعی ممكن است مصادیق مشکوکی داشته باشد، ودر فرض سؤال، بعید نیست شهرت اثبات نسب بنمايد، زیرا احتمال اینکه برخی از سادات و نوادگان ائمه ي اطهار (سلام الله علیهم) به آنجا هجرت کرده باشند وجود دارد، و همین احتمال کافی است، زيرا لازم نيست سبب شهرت برای ما معلوم باشد، بلکه خود شهرت در اینگونه موضوعات بما هی هي حجیت دارد، و نیازی به بینه و قول ثقه نیست.

نیابت در استخاره

س: با توجه به اینکه ظاهر روایات استخاره، این است که خود شخص برای خودش استخاره بگیرد، وجه ایکال آن به دیگری چیست، آیا دلیل خاص دارد؟

ج: در جواز إيكال امور در تمام جزئیات، به دلیل خاص نیاز نداریم، و در ما نحن فیه عمومات جواز نیابت کافی است، و اگر شک در صحت نیابت شود به نظر می رسد اصل جواز نیابت است، چنانچه جماعتی فرموده اند.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرين.

[1] بحار الانوار ج59 ص267 ح45 به نقل از الدعوات راوندی.

[2] وسائل الشیعة ج1 ص230 ح590.