سیزدهمین نشست علمی مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله در شب های ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳ با حضور جمعی از شخصیت های علمی، نمایندگان مراجع عظام تقلید، فعالان دینی و فرهنگی و طلاب علوم دینی، در شامگاه روز جمعه ۱۳ رمضان العظیم ۱۴۴۳ در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.

مشروح مباحث مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

روايات حد صبي

در ابتدای جلسه یکی از حاضرین با اشاره به روایات «باب حد الصبیان في السرقة» در (کافی: ج7 ص232) پرسید: در این روایات برای سرقت صبی حد تعیین شده، آیا تعارض با «رفع القلم عن الصبي حتی یحتلم» (بحار الأنوار ج5 ص303 ح13) ندارد؟

مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی شیرازی (دام ظله) فرمودند: در اهمیت درایة الحدیث، امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «حديث تدريه خير من ألف ترويه» (بحار الأنوار: ج2 ص184 ح5)، در مسائل فقهی، باید روایات را در کتاب های فقهی استدلالی مفصل همچون جواهر الکلام ملاحظه نمود، مرحوم صاحب جواهر معمولا جهات درایتی حدیث را مطرح می کند وبا بقیه روایات معارض آن ملاحظه ميفرمايد، زیرا جهات اعتبار روایات مختلف است و منحصر در اعتبار سند نیست؛ اما روایات مورد اشاره، جنانجه بیان حد باشد، مشهور از آن اعراض دارند.

یکی از فضلاء پرسید: اگرچه روایات حد سرقت صبی معرض عنها است، و فقها به حدیث رفع در این مقام عمل کرده اند، ولی آیا به مقتضای وظیفه نباید کودکان جنایتکار تأدیب شوند؟

معظم له فرمودند: همانگونه که قرآن کریم می فرماید: «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ» (سوره تحریم: 6)، تأدیب تکلیف ولی است، در سرقت نیز ولی مأمور به جلوگیری و تأدیب صبی می باشد.

روزه وحصول شرايط قبل از زوال

سپس پرسیده شد: در شرائط عامه تکلیف صوم، فارق میان بلوغ و عقل، و بیمار نبودن و مسافر نبودن، در وجوب صوم آن روز قبل از زوال چیست؟

معظم له فرمودند: فارق دلیل خاص است، پس اگر شخصی قبل از زوال بالغ یا عاقل شود روزه آن روز بر او واجب نیست، ولی اگر بیمار ناخوشی اش قبل از زوال برطرف شود بنابر احتیاط مستحب روزه می گیرد، ولی مسافر اگر قبل از ظهر به وطن برگردد و مفطری انجام نداده باشد، روزه بر او واجب است.

عدم پرداخت خمس

یکی از فضلای حاضر در جلسه پرسید: اگر شخصی سالیانی، خمس اموالش را نداده باشد وظیفه اش چیست؟

مرجع عالیقدر فرمودند: اگر شخصی از ابتدا خمس نداده، و یا چند سال خمس پرداخت نکرده، ابتدا خمس امسالش را محاسبه و پرداخت می کند، و همجنين نسبت به سال های گذشته باید اموال خود محاسبه کند وخمسش را بپردزد، ودر صورت اشتباه با حاكم شرع مصالحه مي كند.

خمس اموال ميت

سپس سؤال شد: اگر بر عهده میت، خمس باشد آیا ورثه او وظیفه ای در این مورد دارند؟

معظم له فرمود: خمسی که پرداخت نشده دَین است، قرآن کریم می فرماید: «مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَا أَوْ دَيْنٍ» (سوره نساء: 12)، اگر میت، خمس يا مهریه يا بدهکاری های دیگري دارد، ابتدا دیون او پرداخت می شود، سپس به مقتضای وصیت و فرض ارث عمل می شود.

تعلق خمس به اموال صبي

سؤال شد: با آنکه نماز و روزه بر نابالغ واجب نیست، چگونه خمس به اموال او تعلق ميگيرد؟

مرجع عالیقدر فرمودند: در نماز و روزه، خطاب به مکلفین شده، به همین جهت بر صبی و مجنون، واجب نیست، ولی خمس بر مال تعلق گرفته، در روایت می فرماید: «فيه الخمس» (وسائل الشيعة: ج9 ص492 ح12564)، واين حكم وضعي است ومانند ضمان الصبي والمجنون مي باشد، پس اگر بر مال صبی یا مجنون خمس تعلق گرفت، بر صبی یا مجنون به جهت عدم توجه تكليف، خمس دادن واجب نیست، اما ولی او، از اموال طفل يا مجنون، خمس را پرداخت می کند.

رحم اجاره اي

سؤال شد: آیا با عمومات و اطلاقات اجاره می توان گفت رحم اجاره ای جایز است؟

معظم له فرمودند: حکم به جواز مشکل است، زیرا رحم اجاره ای مخالف ارتکاز متشرعه است، در کتاب های فقهی تعبیر از آن به «وضع النطفة» شده است، البته در صورتی که با صاحب رحم عقد منقطع یا دائم خوانده شود، اگر مشتمل بر محرمات دیگري نباشد، ایرادی ندارد.

حكم عاقله در ديات

در ادامه سؤالاتی پیرامون حكم عاقله در قتل خطائی و شبهاتی پیرامون آن مطرح شد كه گناه آنان چيست كه بايد ديه بپردازند؟

مرجع عالیقدر فرمودند: شارع در نظر داشته که ارتباط میان ارحام حفظ شود، و این حکم تخصیصا یا تخصصا از عموم آیه شریفه: «وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى» (سوره أنعام : 164) خارج است؛ و مثل این حکم در نظام عشیره ای تا به امروز متداول است.

قراءات مختلفة

در پایان سؤالی در رابطه با حجیت قرائات قرآن پرسیده شد.

مرجع عالیقدر فرمودند: برخی همچون مرحوم صاحب عروه، قرائات مشهوره را پذیرفته اند، و خواندن سوره اخلاص را در نماز به قرائات مختلف، جایز دانسته اند، همانگونه که برخی از فقها، برخي قرائات مختلف قرآن را متواتر دانسته اند، اما در مقام اثبات وحجیت، تنها قراءت مشهور كه امروزه در همه مصاحف ثبت است، حجت مي باشد، واعتبار دیگر قراءات محرز نیست، زیرا قرائات ديگر نه متواتر است و نه دلیلی بر صحت آن وجود دارد.

در این جلسه علمی سؤالاتی نیز پیرامون امین وحی حضرت جبرئیل (سلام الله علیه)، فطرس ملک، نسبت ترک اولی به انبیاء (علیهم السلام) پرسیده شد، و حضرت آیت الله العظمی شیرازی به این سؤالات پاسخ دادند.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرين.