در روز دوشنبه ۶ ذی القعده ۱۴۴۳ق (۱۶ خرداد ۱۴۰۱) یکی دیگر از سلسله نشست های علمی روزانه مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله با علما، فضلا و عموم مؤمنان در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.

مشروح مطالب مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

سؤال: آيا پياده رفتن به زيارت امام رضا عليه السلام همانند پياده روى اربعين داراى ثواب و اجر است؟

جواب: رفتن به زيارت امام رضا عليه السلام و زيارت سائر ائمه عليهم السلام نوعى تعظيم و تجليل از مقام شامخشان و جزو شعائر است و قرآن كريم مى فرمايد: «ذلك و من يُعظِّم شعائرَ الله فانها مِن تقوى القلوب»(حج32). بنابراين، پياده رفتن به زيارت و حرم اهل البيت عليهم السلام داراى اجر و ثواب عظيم است.

سؤال: استطاعت حج باید در اشهر حج باشد یا اگر قبل از آن هم حاصل شد، ابقاء آن تا اشهر واجب است؟

جواب: این مسأله در کتاب عروه مطرح است و محل خلاف بین فقها است. بعضی فرمودند ملاک حصول استطاعت در اشهر حج است (شوال، ذی القعده، ذی الحجه)، لذا اگر در ماه رمضان مستیع بود حج برای او واجب نیست و می تواند آن مال را صرف امور دیگر کند. بعضی دیگر فرموده اند تا یک سال قبل از اشهر حج اگر مستطیع بود حج بر او واجب است، اما آنچه که جماعتی فرمودند و به نظر می رسد اقرب به صحت باشد، این است که چون قرآن کریم استطاعت را تبین نفرموده است، بلکه فقط فرموده «من استطاع الیه سبیلا»، لذا این استطاعت عرفی خواهد بود، یعنی هر زمان که عرفاً صدق استطاعت بشود، واجب است که به حج برود، و باید مقدمات آن (مقدمات وجود حج) را انجام دهد. مثل اینکه در این زمان باید ثبت نام کند و غیرآن. اما اینکه بعضی از فقها فرمودند استطاعت در حج، استطاعت شرعی است، از روایات استفاده نمی شود، لذا چنانچه که عرض شد ملاک همان استطاعت عرفی است.

سؤال: حکم گفتن شهادت ثالثه در تشهد نماز نیست؟

جواب: از ادله استفاده می شود که در نماز هر کلامی غیراز قرآن و ذکر و دعا، یعنی طلب از خدا، جایز نیست، زیرا نماز خاص به خدای متعال است: «فان الصلاة و الرکوع و السجود لا تکون الا لک». لذا غیر از آنچه در ادله آمده است و منصوص است اگر بخواهد در نماز داخل کند، باید مصداق یکی از قرآن و ذکر و دعا باشد. بله فقط یک استثنا در نماز وجود دارد که خطاب به غیر از خداست و آن «السلام علیک ایها النبی» است. اما نسبت به شهادت ثالثه مرحوم شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد روایت مرسله ای را نقل کرده است که بعد از «اشهد ان محمدا عبده و رسوله»، بگوید «و ان علیا نعم الولی». لذا به استناد این روایت و بنا بر قاعده تسامح در قاعده سنن می گوییم که اگر شهادت ثالثه را فقط به این نحو که در این روایت وارد شده بگوید اشکال ندارد.

سؤال: در مقابل قاعده تسامح، قاعده الزامی وجود دارد که در نماز غیراز قرآن و ذکر و دعا جایز نیست. پس چگونه به استناد روایت مرسله این حکم الزامی را تخصیص می زنید؟

جواب: مؤید و یا دلیل این مطلب این است که قاعده تسامح دلیل بسیاری از مستحبات نماز که مشهور از شیخ مفید و طوسی تا به امروز فتوا به استحباب آن در نماز داده اند، است. لذا همین عمل مشهور به قاعده تسامح در نماز می تواند مؤید ما باشد و الا اگر عمل مشهور به قاعده تسامح در نماز نبود، ما در این مورد نیز قائل نمی شدیم.

سؤال: آیا نمی توان شهادت ثالثه را داخل در ذکر دانست؟

جواب: متبادر از ذکر در نماز ذکر خداست مانند: «الحمدلله، سبحان الله ،لا اله الا الله، الله اکبر و ... ».

سؤال: روایاتی داریم که مضمون آن ها این است که «ذکرنا من ذکر الله». آیا می توان گفت که ذکر اهل البیت علیهم السلام هم در نماز جایز است؟

جواب: غالباً این روایات سند معتبر ندارد و نمی توان در الزامیات به آن تمسک کرد، چون محرز نیست معصوم چگونه فرمودند.

سؤال: شاید روایتی که شیخ طوسی نقل کرده به قرائنی در نزدش معتبر بوده و لذا طبق آن فتوا داده است؟

جواب: این خلاف ظاهر است و اگر این چنین بود، خود ایشان یا دیگران ذکر می کردند و اینکه گفته می شود «اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال» در احکام عقلیه است.

سؤال: دلیل جواز تقلید جواز عقلی است یا شرعی؟

جواب: دلیل عقلی رجوع جاهل به عالم و همچنین بنای عقلا بر حجیت تقلید است و دلیل نقلی آیات و روایات متعددی است ازجمله:« فأسالوا اهل الذکر»(نحل43)،«من کان من الفقهاء صائناً لنفسه محافظاً لدینه مخالفاً لهواه مطیعاً لامر مولاه فللعوام ان یقلدوه».

سؤال: اگر پدری پسر خود را تهدید کند که چنانچه همسر خود را طلاق ندهی، تو را از منزل بیرون می کنم و این پسر به ناچار همسر خود را طلاق دهد، آیا این کار صحیح است؟

جواب: اگر طلاق از روی اضطرار باشد، طلاق صحیح است، اما اگر ازروی اکراه باشد، طلاق صحیح نیست.   

سؤال: آیا در زیارت حضور بدنی شرط است؟ در تحقق عنوان زیارت خواندن زیارتنامه لازم است؟

جواب: ظاهر دلیلی که می گوید: «حضور الزائر عند المزور زیارة» این است که حقیقت زیارت حضور بدنی در نزد مزور است. اطلاق این دلیل صرف حضور اگرچه زیارتنامه نخواند را شامل می شود، یعنی صرف حضور عند المزور زیارت است. بله، خواندن زیارت یک فضیلت اضافی است.

سؤال: آیا نماز زیارت با نماز هدیه به معصوم فرق دارد؟

جواب: ظاهراً یکی است، چنانچه در دعای بعد از نماز بعضی از زیارات امام حسین علیه السلام چنین دارد: «اللهم هاتان الرکعتان هدیة منی الی مولای ابی عبد الله الحسین علیه السلام».