در جلسه شانزدهم از جلسات علمی مرجع عالیقدر در شب های ماه مبارک رمضان که عده ای از اهل علم و فضلا به محضر مبارک بزرگ مرجع جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی حاج سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی نائل شده بودند مباحث مختلف فقهی در محضر مرجعیت مورد بحث و تبادل نظر انجامید که به شرح ذیل می باشد.

در ابتدای جلسه طبق متعارف شب های گذشته بعد از حمد و ثنا بر پروردگار عالم و درود و صلوات بر محمد و آل محمد، سپس تحیت و سلام بر آقایان علمای حاضر در مجلس و خوش آمد گفتن به آنان یکی از علما این سؤال را مطرح نمود و گفتند: راننده ای که کارش مسافربری در داخل شهر است اما گاهی هم مسافر به شهر دیگر می برد اما ممکن است در ماه چند بار اتفاق بیفتد و گاهی در سال یکبار هم پیش نیاید. حکم نماز و روزه این شخص وقتی به شهر دیگر می رود چیست؟

آنگاه حضرت آیت الله العظمی شیرازی دام ظله در جواب فرمودند: موضوع کثیر السفر در روایات عبارت است از: «من عملهُ السفر یا عمله فی السفر» مثلاً: راننده عمله السفر است، ولی دوره گرد عمله فی السفر می باشد، و نیز شخصی که خانه اش مثلاً در قم بوده اما کارش در کاشان است. این، شغلش و کارش سفر نیست بلکه سفر مقدمه ی کارش است. حال شخصی که راننده است یکوقت راننده داخل شهر است اما آماده است خارج از شهر هم مسافر ببرد. این شخص عمله السفر نیست اما شخصی که کارش رانندگی و مسافر بردن به شهر دیگر است عمله السفر است. حال شخصی که عمله السفر یا عمله فی السفر است اگر 10 روز یا بیشتر در شهرش ماند و بعد از شهرش بیرون رفت در اولین سفرش، نمازش قصر است و روزه نباید بگیرد اما در سفرهای بعدی که فاصله ده روز یا بیشتر بین آنها واقع نشود نمازش تمام است و روزه باید بگیرد. و اینکه کدام سفر، سفر اول است و کدام سفر دوم، عرفی است. مثلاً شخصی که قصد دارد از قم مسافر به کاشان ببرد تا کاشان سفر اول حساب می شود. اما وقتی بر می گردد، برگشت سفر دوم حساب می شود و خلاصه اگر رفت او هشت فرسخ «44» کیلومتر یا بیشتر باشد یک سفر حساب شده و برگشت او سفر دوم، ولی اگر رفت او کمتر از هشت فرسخ «44» کیلومتر باشد رفت و برگشت او یک سفر می باشد.

سپس ایشان در ادامه سخنان خود فرمودند: اینجا در اینکه گفته شده ملاک کثیر السفر که عبارت از: عمله السفر یا عمله فی السفر است، یک خلافی وجود دارد و آن این است که آیا حتماً باید آن عمل، کسب و کار باشد چنانچه تبادُر بدوی همین است و برخی از مراجع عصر هم اصرار بر آن دارند یا اینکه کسب، خصوصیت ندارد؟ به نظر می رسد که کسب خصوصیت ندارد. زیرا ملاک، کثرت سفر است حال این سفر برای کسب و کار باشد یا برای درس باشد یا برای زیارت یا غیر آنها.

آن گاه بحث دیگری مطرح شد و از آن سؤالی به عمل آمد که: آیا سقوط قضای روزه خاص به شخصی است که در ماه رمضان بیمار بوده و بعد از ماه رمضان هم در طول سال بیماری او ادامه داشته تا ماه رمضان سال بعد، یا اینکه هر معذوری را در طول سال شامل می شود، مثل اینکه در ماه رمضان مسافر بود و بعد هم در طول سال مدام سفر داشت اما نه به طوری که عنوان کثیر السفر داشته باشد؟

در جواب این سؤال معظم له فرمودند: محلّ خلاف است مشهور فقط بیمار را گفتند و تمسک کردند به آیه کریمه: «فمن کان منکم مریضاً أو علی سفرٍ فعدّة من أیّام اُخَر». و گفتند: از این آیه کریمه، به دلیل روایت بیمار خارج شده است. اما برخی مانند شیخ انصاری و نراقی و اخوی (رضوان الله علیهم) فرمودند: بیماری، خصوصیت ندارد و ملاک، عذر داشتن در افطار است چه بیماری باشد و چه سفر. دلیلشان هم چند روایت است که صحیحه در میان آنها نیز هست و همین هم به نظر می رسد و حرف بدی هم نیست.

سپس از معظم له سؤال شد که فرق حکم و حق چیست و اصل عند الشک حق بودن است یا عدم حق بودن؟

معظم له در جواب فرمودند: یکی از فرق های موجود بین حکم و حق این است که: حکم با اسقاط، ساقط نمی شود، اما حق با اسقاط صاحب حق، ساقط می گردد. و اینکه یک چیزی حق باشد احتیاج به دلیل دارد. لذا اگر شک کردیم و از فحص به نتیجه ای نرسیدیم، اصل عدم است: «رُفع ما لا یعلمون».

آنگاه در همین زمینه سؤال دیگری شد: که آیا حق القَسم نسبت به شخصی که یک زوجه دارد هم واجب است؟

ایشان در جواب فرمودند: حق القسم در صورتی که زوجه متعدد باشد اشکالی در اینکه قَسم واجب است ظاهراً نیست اما نسبت به یک زوجه محلّ خلاف است. برخی فرمودند: وجوب قسم مطلق است جهت اینکه بعضی روایات آن مطلق است اما برخی فرمودند: وجوب قسم خاص به شخصی است که زوجات متعدّد دارد.