شب هاي ماه مبارک رمضان ـ ماه رحمت وامان وماه نزول قرآن ـ فرصت مناسبي براي مذاکرات علمي وخوشه چيني از محضر عالمان بزرگوار است. شماري از فضلا همچون سال هاي گذشته در شب هاي اين ماه نزد آيت الله العظمي سيد صادق شيرازي دام ظله مي روند واز مطالب علمي ونکات قرآني وفقهي واصولي ايشان بهره مي برند.

در اين جلسه و در محضر مرجع عالي قدر مسائل مهمي مطرح شد که در اين نوشتار برخي از آن ها منعکس مي شود.

از معظم له سؤال شد: جواني از رفتار مادرش در رنج است، چرا که مادرش در حضور خويشاوندان و همشاگردي ها و نيز در انظار مردم در کوچه و بازار او را کتک مي زند.

اين رفتار مادر سبب شرمندگي او شده و ديگران نيز او را تحقير مي کنند. افراد بسياري از مادرش خواسته اند تا با فرزند خود اين گونه رفتار نکند، اما او به تمام خواسته ها بي اعتناست. حال تکليف جوان ياد شده چيست؟

معظم له فرمود: خداي متعال سفارشِ پدر و مادر را به فرزندان کرده، مي فرمايد: «فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِيمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ؛(1) کمترين اهانتي به آنها روا مدار! و بر آنها فرياد مزن! و گفتار لطيف و سنجيده و بزرگوارانه به آنها بگو! و بالهاي تواضع خويش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر!»

بنابراين، فرزند بايد اين سفارش خدا را به کار ببندد، هر چند پدر يا مادر به او ستم روا دارند و جايز نيست با آنان مقابله به مثل کند. افزون بر اين، فروتني نسبت به آن دو، انسان را نه تنها خوار نمي کند ـ چنان که برخي مي پندارد ـ بلکه او را ارجمندي و عزت مي بخشد.

همچنين مطرح شد: از نظر شما اعتبار وطن به چيست؟

ايشان پاسخ دادند: جايي که عرفاً محل (شهر) سکونت فرد، شناخته شود و او را در آن محل، مسافر ندانند.

يکي ديگر از فضلاي حاضر در جلسه مسأله اي در موضوع خمس مطرح کرده، گفت: اگر کسي چند کيسه برنج براي مصرف خانواده خود بخرد و پس از 6 ـ 7 ماه سال خمسي او فرا برسد و دو کيسه برنج مانده باشد، آيا بايد خمس آن را بپردازد؟

آيت الله العظمي شيرازي پاسخ دادند: در فرض سؤال مذکور، بايد خمس آن را بدهد.

نيز مطرح شد: اگر کسي مقداري کتابِ درسي خريد و قرار گذاشت که براي درس خواندن از کتاب ها استفاده کند، اما تغيير نظر داد و بر آن شد تا در سال آينده مشغول تحصيل شود و بدين ترتيب يک سال از خريد کتاب ها گذشت و از آن ها استفاده نکرد، زيرا سال تحصيلي مورد نظر فرا نرسيده بود. در اين صورت آيا به کتاب ها خمس تعلق مي گيرد؟

ايشان پاسخ دادند: در فرض مذکور، بايد خمس کتاب ها پرداخت شود.

پرسش ديگري بدين شرح مطرح شد: شخصي در مؤسسه اي شاغل است و حقوق ماهانه اش زندگي او را تأمين نمي کند و چند روز مانده به آخر ماه، ناچار است قرض بگيرد و اين امر، دائمي است. حال اگر با سر رسيدن سال خمسي، آن شخص نصف يا تمام حقوق ماهانه خود را هزينه نکرده باشد، تکليفش چيست؟

پاسخ اين بود: در صورتي که حقوق تا رسيدن سال خمسي هزينه نشود، خمس به آن تعلق مي گيرد.

سؤال شد: هنگامي که خويشان و آشنايان به ميهماني نزد ما مي آمدند، به دليل نداشتن ظروف به مقدار کافي در رنج بوديم. لذا به منظور برطرف کردن اين مشکل و نقص، مقداري ظرف و لوازم آن را تهيه کرديم، اما از آن جهت که ميهمانان ما اندک شدند، ضرورتي براي استفاده از لوازم ياد شده پيش نيامد يک سال بدون استفاده مانده است. با اين تفصيل، آيا خمس به آن تعلق مي گيرد؟

معظم له فرمود: خمس به آن تعلق نمي گيرد، مگر آن که براي هميشه مورد استفاده قرار نگيرد.

يکي ديگر از حاضران در مورد مهريه پرسيد: اگر مهريه بر ذمه ـ مثلاً ـ يکهزار دينار باشد و پس از گذشت ده سال، زن مهريه خود را مطالبه کند يا شوهر، همسر خود را طلاق دهد، در آن صورت بايد همان مهريه تعيين شده (يکهزار دينار) را بپردازد يا بايد مبلغي بدهد که قدرت خريد هزار دينارِ ده سال قبل را داشته باشد؟

مرجع عالي قدر پاسخ دادند: معادل هزار دينار با قدرت خريد در روز تعيين مهريه بپردازد و بهتر آن است که زن و شوهر بر سر مهريه با يکديگر مصالحه کنند.

درباره روزه يکي از فضلا پرسيد: هنگام بريدن يا تراش دادن چوب با وسايل دستي يا ماشين آلات، ذراتي از خاک اره در فضا منتشر مي شود. حال اگر اين ذرات، از طريق دهان يا بيني به حلق روزه دار برسد، آيا روزه اش را باطل مي کند؟

پاسخ دادند: در فرض سؤال مذکور، روزه را باطل مي کند. از اين رو بايد با ماسک، مانع رسيدن ذرات ياد شده به حلق شود.

1) اسراء (17)، آيه 23 ـ 24.