1- غیبت؛ امتحانی الهی

امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام درباره مردم در عصر غیبت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف می فرمایند: «یضل فیها قوم و یهتدی فیها آخرون؛ در دوران غیبت برخی گمراه گشته و برخی هدایت می شوند».

در عصر غیبت امام زمان علیه السلام مردم غربال و از یکدیگر بازشناخته می شوند و بنا به این فرموده حضرت، عده ای از بدها هدایت و در نهایت خوب شده و عده ای از خوبان ـ العیاذ بالله ـ بد می شوند. البته این تغییر و تحول حاصل آزمایش و امتحان الهی است که همگی در معرض آن قرار خواهند گرفت و پر واضح است که این آزمایش و امتحان آسمانی بسیار سخت است. از زمان غیبت تا به امروز هزاران ماجرا رخ داده است که پاره ای از آن در تاریخ ثبت شده است. مرحوم شیخ صدوق، مرحوم شیخ طوسی، مرحوم شیخ نعمانی و مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار و جز او هریک کتابی تحت عنوان "الغیبة" نوشته اند که به موضوع غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می پردازد. با مطالعه این کتاب ها به فراز و نشیب هایی برخورد می کنیم که عبرت آمیز است. افرادی وجود داشتند که در دوران غیبت صغری زندگی می کرده و در آن روزگار امام عسکری و امام هادی علیهما السلام را درک کرده و از آنان مطالبی را شنیده بودند، با این حال، غربال شدند و از عهده امتحان ـ والعیاذ بالله ـ برنیامدند.

2- عصر غیبت و شناخت مسئولیت ها

ما در روزگار غیبت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف قرار داریم و اگر بخواهیم خشنودی آن حضرت را به دست آوریم، باید بدانیم که چنین امری با سطح شناخت مسئولیت و وظیفه ای که برعهده داریم و عمل به آن، ارتباط تنگاتنگ و گسست ناپذیر دارد.

مسئولیت فرد در این زمینه این است که احکام را ـ دست کم در حدّ واجبات و محرمات ـ بداند و به آن پایبند باشد. باید توجه داشت که شناخت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف در رأس این واجبات و بر همگان واجب است؛ چه این که در روایت آمده است: «من مات ولم یعرف امام زمانه، مات میتةً جاهلیة؛ هرکس امام زمان خود را ناشناخته، بمیرد، بر آیین جاهلی مرده است».

3- توجه خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به شیعیان

در توقیع و نامه ای که مولا و سرورمان حضرت حجت، صاحب العصر و الزمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف خطاب به شیخ مفید رضوان الله تعالی علیه صادر فرمودند این جمله مهم آمده است: «انا غیر مهملین لمراعاتکم؛ ما از مراعات و سرپرستی شما غافل نیستیم». این سخن و آموزه مهمی که شیخ مفید رضوان الله تعالی علیه از قول مولایمان حضرت حجت صلوات الله علیه روایت کرده است همانا خطاب امام به تمام شیعیان است.

تعبیر «مراعات» به معنای رعایت و سرپرستی است، مثل رعایت و سرپرستی پدر از فرزندان و خانواده خود. پدر هیچ گاه فرزندان و خانواده خود را در گرفتاری و مشکلات تنها نمی گذارد، بلکه با تمام توان می کوشد و تلاش می کند که به قدر مناسب و کافی نیازهای آنان را برآورده کند و مشکلاتشان را حل نماید. رعایتی که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف انجام می دهند به این معناست: «شما ـ شیعیان ـ را بی یاور و بی سرپرست نمی گذاریم و هرگز سرپرستی و رعایت را از شما بر نمی داریم و به حال خود رهایتان نمی کنیم، بلکه نیازها و مشکلات شما را در حدی که به نفع دنیا و آخرتتان باشد، برآورده می سازیم و همیشه شما را در سایه سرپرستی و عنایت خود داریم».

اما در ادامه آن توقیع شریف این جمله هم آمده است: «لاناسین لذکرکم؛ شما را هرگز از یاد نمی بریم». ذِکر (به کسر دال) یعنی یاد کردن به وسیله زبان. شاید منظور امام این باشد که همیشه ما را یاد می کند و در عین حال ما را نزد خدای متعال یاد می کند و دعایمان می نماید، یعنی همواره برای ما دعا می کند یا همیشه در حضور اجداد مطهر و معصوم خود علیهم السلام از ما یاد می کنند.

در برابر این رعایت و سرپرستی امام زمان صلوات الله علیه و عجل الله تعالی فرجه الشریف ما چه وظیفه ای داریم؟ چه باید بکنیم؟

آنچه بر ما لازم و قدر مسلّم و یقینی است آن است که دست کم مورد پسند و رضایت امام زمان صلوات الله علیه باشیم و با گفتار و کردارمان و در رفتار و کارهایمان هرگز نباید کاری را که در نظر آن حضرت ناپسند است، انجام دهیم. نباید کاری کنیم که آن حضرت به خشم درآیند یا مایه آزردگی خاطر مبارک او باشیم. آشکار است که مهم ترین چیزی که خاطر امام زمان صلوات الله علیه را راضی و خرسند می کند، آن است که همیشه به طاعت خدا التزام داشته باشیم، همیشه در بندگی و اطاعت از فرمان خدا پایبند باشیم، به واجبات عمل کنیم و هرگز مرتکب معصیت و گناه نشویم؛ چه در اعمال عبادی و بندگی و چه در معاملات و معاشرت با همنوعان خود. بنابراین، بر مؤمنان واجب و بایسته است که نماز واجب را همیشه مواظبت کنند؛ به خصوص نماز صبح را. هرگز نبایستی در ادای آن تنبلی کرد و نباید آن را از اول وقت به وقتِ دیگر انداخت و اگر هم کسی از سر تقصیر ـ العیاذ بالله ـ به وقت دیگر انداخت و نتوانست در اول وقت بخواند، فوراً استغفار کند و از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز پوزش و عذر بطلبد، تا رعایت امام صلوات الله علیه از ما دچار خلل نشود و همواره مستمر باشد و ذکر و تذکر او پیاپی و متصل و مستمر بماند، تا از این رهگذر در دنیا و در آخرت کامروا و سعادتمند باشیم.

همچنین بایستی در صله رحم و دیدار خویشاوندان و اداکردن حقوق والدین، فرزندان و همسایگان ملتزم و پایبند باشیم. همسران نیز بایستی حقوقی را که به عهده هریک از آن ها نسبت به یکدیگر است، به خوبی و به تمامی ادا نمایند و اعمالی این چنین که واجب هستند، همه را انجام دهند. با انجام دادن این واجبات می توانیم رضایت و خرسندی امام زمان صلوات الله علیه را به دست آوریم.

4- قبل از ظهور

«ولنبلونکم بشیء من الخوف والجوع ونقص من الاموال والانفس والثمرات و بشرالصابرین؛ و قعطاً شما را به چیزی از [قبیل] ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان ها و محصولات می آزماییم و مژده ده شکیبایان را». احادیثی که در تأویل این آیه وارد شده آن رخدادها را پیش درآمد ظهور مولایمان حضرت بقیة الله الاعظم مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف می داند.

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود: «به یقین پیش از [حضور] قائم (امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف) سالی است که مردم در آن گرسنه خواهند بود و دراثر کشتار، کاستی در اموال و جان ها و محصولات دچار ترس و هراسی سخت خواهند شد و این امر در کتاب خدا (قرآن) آشکار آمده است». آن گاه حضرتش آیه «ولنبلونکم...» را تلاوت فرمود.