بسم الله الرحمن الرحیم

سنت رسول خدا صلی الله عليه وآله

در حديث شريفی از پيامبر خدا صلی الله عليه وآله درباره ازدواج آمده است: «اَلنِّكَاحُ سُنَّتِي فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي؛[1] ازدواج سنت من است و هرکه از آن روی گرداند، از من نيست».

پيش از پرداختن به موضوع حديث فوق، قسمت پايانی حديث به تنهايی توجه برانگيز است. در آن رسول خدا صلی الله عليه وآله عده ای را از نزد خود رانده است و آن ها را از خود، يعنی منتسب به دين و مسلک خود نمی داند. سخن بر سر ازدواج است؛ امری که ديرينگی آن همپای آفرينش بشر است. بشر از همان بدو خلقت نيازمند همتا و همدمی برای خود بود.

پيامبر صلی الله عليه وآله نيز در حديث مذکور اهميت ازدواج را آن گونه می فرمايد که هرکه از آن رویگردان باشد و ازدواج نکند، به واقع از او و از پيروان او نيست. همان گونه که گفتيم، تعبير سخت و تأکيد فراوان رسول خدا صلی الله عليه وآله جايی برای تشکيک در ضرورت و اهميت اين سنت حسنه باقی نمی گذارد.

البته عقل بشر به سادگی نمی تواند به اهميت و ضرورت احکام الهی پی ببرد؛ چراکه احکام الهی ابعاد دنيايی و اخروی گسترده ای دارد و مسأله ای از دانش اقتصاد يا سياست و يا جامعه شناسی و پزشکی و مهندسی و جز آن نيست که با هر اندازه بحث و بررسی که لازم داشته باشد، دست آخر بشر به مدد قوه عقل خود به حقايق بسياری در آن راه خواهد برد. احکام شرعی جوانب و نکته های فراوان دارند و خيلی از آن ها دور از دسترس انديشه و تعقل آدمی است.

از اين رو، هرکس هرچه هم دانشمند و فهميده باشد، باز هم استطاعت درک علت احکام و دليل وجودی آن ها را نخواهد داشت، مگر آن اندازه که معصومان عليهم السلام در روايات برای ما بيان فرموده اند، آن هم ريشه در علم خدادادی آن ها دارد و به تعبيری باز فراتر از توان انديشه و خرد انسان است.

ذريّه صالحه

يکی از مهم ترين اسبابی که برای ازدواج برشمرده اند، توليد ذريّه صالحه و تداوم امت هاست. با ازدواج، نسل بشر تداوم می يابد. گذشته از آن، چه بسا زن و مرد باايمانی که با هم ازدواج می کنند و حاصل ازدواج آنان فرزند پسر يا دختر باايمانی می شود که در روشن گری و راهنمايی خيلی ها اثرگذار باشد و هزاران و بلكه ميليون ها نفر به وسيله آثار و کارهای هدايتگرانه او به راه راست هدايت يابند. اينها همه مولود ازدواج زن و مرد باايمان است. از آن طرف پسران و دختران بد هم نتيجه ازدواج هستند. اين موضوع هم ممکن است به پدر و مادر ربط داشته باشد و نيز ممکن است هيچ ربطی هم به آن ها نداشته و حاصل رفتار و عملکرد نادرست خود آن فرزندان باشد که به بدی کشيده شدند. در آن صورت، پدر و مادر در حق آن ها کوتاهی نکرده اند.

اما آنچه به بحث ما بيشتر مربوط است فرزندان صالح هستند که علاوه بر منفعتی که به خودشان می رسد، پدر و مادرشان هم از خوبی و صلاح آن ها اجر می برند.

در تاريخ موارد زيادی می توان از اشخاصی يافت که مولود ازدواجی از پدر و مادری باايمان و اهل صلاح بودند که اثر فرهنگی و حتی مذهبی چشمگيری بر هم نسل های خود و حتی نسل های بعدی گذاشتند. مرحوم شيخ صدوق از آن زمره است. شيخ صدوق قدس سره که به روايتی به دعای حضرت حجة بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشريف به دنيا آمدند، فرزند عالم بزرگوار علی بن حسين بن موسی بن بابويه است. اين عالم فرزانه که آثار علمی و حديثی او همچنان در صدر مجامع حديثی شيعه می درخشد، قرن هاست که محل رجوع اهل علم و علاقه مندان معارف اهل بيت عليهم السلام است.

اين عالم بزرگوار و آثار ارزشمند او سبب هدايت هزاران نفر در طول تاريخ شده است. گذشته از آنکه عالمانِ پس از او با مراجعه به آثارش مديون تلاش علمی و فکری او در تبويب و تجميع معارف معصومان عليهم السلام هستند. آثار ايشان دربردارنده احاديث و تفسير و علوم قرآنی و مطالب اخلاقی و بيان فضائل اهل بیت علیهم السلام است که تاکنون میلیون ها بشر از این آثار استفاده می کنند. اين فرد نتيجه ازدواج پدر و مادر صالح و مؤمن رضوان الله تعالی عليهما است.

نکوهش تبتّل

در روايتی از حضرت امام رضا عليه السلام نقل شده است که خانمی در زمان حضرت امام محمد باقر عليه السلام ازدواج نکرده بود. آن زن به خدمت امام عليه السلام می رسد و موضوع ازدواج نکردن خود را به ايشان عرض می کند و می گويد من زنی متبتّله هستم، يعنی همواره به عبادت خدا مشغولم، از اين رو ازدواج نمی کنم. اين زن مثلاً روزها را روزه می گرفت و شب ها را هم به عبادت و نماز و اعمال عبادی ديگر مشغول بوده است و به اين دليل از ازدواج کردن خودداری کرده است که مبادا مزاحمتی در عبادت برايش پديد آيد.

حضرت امام محمد باقر عليه السلام با شنيدن سخنان آن زن سخت برآشفت و با لحنی تند او را توبيخ کرد و فرمود: اگر چنين کاری شايسته بود، قطعاً مادرم حضرت زهرا سلام الله عليها به عبادت پروردگار از هر شخص ديگری سزاوارتر است، ولی آن حضرت فرمان خدای متعال را اطاعت کردند و ازدواج نمودند.

عبادت و ذکر خدا و قرائت قرآن و روزه و خيلی اعمال واجب و مستحب ديگر که در شمار عبادات جای می گيرند، البته خيلی پسنديده و نيکو هستند. شکی نيست رغبتی را که حضرت زهرا سلام الله عليها به عبادت و ذکر پروردگار داشتند، هيچ بانوی ديگری ندارد. با اين حال ايشان از ازدواج خودداری نکردند. پس هرگز نبايد به دلايل ديگری حتی اگر آن ها هم اموری خوب و پسنديده به شمار آيند، اين سنت نيکوی الهی را رها کرد.

ازدواج در روزگار ما

با همه اهميتی که برای ازدواج در آيات قرآن کريم و نيز در روايات وارد شده و پيامبر اکرم صلی الله عليه وآله و امامان معصوم عليهم السلام فراوان بر آن تأکيد ورزيده اند و بسياری از جوانب و حکمت های موجود در آن را برای ما باز گشوده اند، متأسفانه امروزه شاهد روی گردانی خيلی از جوانان از اين سنت نبوی هستيم. فراموش نکنيم که رسول گرامی خدا صلی الله عليه وآله کسانی که از اين سنت روی می گردانند را از خود نمی داند و اين مسأله ای خيلی مهم و جدّی است و بی توجهی به آن طبعاً علاوه بر ضررهای دنيايی بسيار، خسران آخرتی هم به دنبال خواهد داشت. البته وجود مشکلات عديده ای که امروزه فرا روی جوانان، چه پسر و چه دختر، در امر ازدواج است را نمی توان انکار کرد، ولی با همه اين مشکلات و موانع نبايد از انجام دادن اين کار کوتاهی کرد؛ چراکه فرمايش رسول گرامی خدا صلی الله عليه وآله مبتنی بر راندن و پذيرفتن کسانی است که ازدواج نمی کنند و آن را به عنوان سنت رسول خدا صلی الله عليه وآله گرامی نمی دارند.

از اين رو توجه به ازدواج، امروزه از مسائل مهمی است که همگان بايد عنايت و توجه فوق العاده ای به آن داشته باشند. معوّقات و موانع ازدواج، از امور اقتصادی و هزينه های بسيار مراسم ازدواج گرفته تا ديگر هزينه های مرتبط با آن و در رأس همه آن ها بالا بودن مهريه ها، از مسائلی هستند که بايد در حلّ و رفع آن ها چاره انديشی کرد. بايد کوشيد که راه را برای ازدواج جوانان آسان تر کرد. اين کار عمل کردن به سنت رسول خدا صلی الله عليه وآله را رواج می دهد و برکات اجتماعی و دينی فراوانی برای جامعه و حتی نسل های بعدی به دنبال خواهد داشت. پس همگی در حدّ توان و استطاعت خود بايد در تسهيل امر ازدواج جوانان تلاش کنيم.

اميدوارم که خدای تبارک و تعالی توفيق اين کار را به همگی مرحمت بفرمايد.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرين

[1]. بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۲۰.