ارزش یا عین زکات فطره

سؤال شد: در زکات فطره عین آن ملاک است یا اعتبار و ارزش آن؟

اگر ارزش آن ملاک باشد چنانچه شخصی پولی به عنوان زکات فطره به دیگری بدهد تا به وکالت او به فقیر بپردازد، آن شخص می تواند مبلغ را به مثل آن در ارزش و مالیت تبدیل کند؟

حضرت آیت الله العظمی شیرازی فرمودند: در باب زکات فطره فقهاء فرمودند: یکی از این اعیانی که در ادله وارد شده را بپردازد، و از طرفی جایز است که قیمت آن را پرداخت کند، یعنی لازم نیست خود جنس را بدهد.

اگر قیمت نیز کافی باشد فرق نمی کند پولی را که صاحب زکات داده بدهد یا آن را به مثلش تبدیل کند و به فقیر بپردازد. مثلاً صاحب زکات یک دینار به عنوان فطره داده تا آن را به فقیر بدهد، این شخص یک دینار را به دو نیم دینار تبدیل می کند و می پردازد، اشکال ندارد.

بله در اینجا این بحث هست که آیا در تبدیل، اذن فقیه جامع الشرائط لازم است یا نه؟

برخی فرمودند: اذن فقیه لازم است، زیرا از ادله استفاده می شود آنچه که به عنوان زکات فطره داده می شود تعیّن پیدا می کند، و تبدیل آن نوعی تصرف است و به اذن فقیه نیاز دارد.

اما جماعتی فرمودند: اگر عرفاً ردّ امانت صدق کند، و این تبدیل به صدق ردّ امانت اشکالی وارد نکند که معمولاً صدق می کند، اذن نمی خواهد. زیرا در اموال شرعیه مانند: خمس و زکات، بیش از ردّ امانت و ایصال آن به اربابش دلیل نداریم، و به نظر می رسد حرف خوبی است.

بله در امانات شخصیه تبدیل جایز نیست، مگر رضایت صاحب امانت احراز شود.

اگر شخصی به شما یک دینار داد که به دیگری برسانید، جایز نیست یک دینار را تبدیل به دو نیم دیناری کنید، مگر احراز شود او راضی است. و اگر شک نمود آیا خصوصیتی در خصوص این مال داشته یا نه، حق تبدیل ندارد.

اذن یا رضایت به تبدیل

یکی از حضار گفت: در اموال شخصیه، آیا تبدیل متوقف بر اذن است که اگر اذن ندهد تبدیل جایز نیست؟

معظم له فرمودند: رضایت نیز کافی است، یعنی: همین که محرز باشد او راضی است اگرچه لفظاً اذن نداده باشد اشکال ندارد، و اذن فحوی که فقهاء فرمودند یعنی: رضا.

بله در باب عقود دلیل داریم که رضایت احتیاج به مُبرز دارد، اما در باب تصرف در اموال، رضایت کافیست، زیرا دلیل نبوی فرموده:

(لا یحل مال امرئ مسلم إلا عن طیب نفسه).

تعین فطره با عزل

گفته شد: اگر مالی را به عنوان زکات فطره عزل کرد، تعیّن پیدا می کند یا نه؟

معظم له فرمودند: این مسأله با مساله اینکه شخصی به شما زکات فطره داده و شما بخواهید تبدیل کنید، تفاوت دارد. در عزل برخی فرمودند: تعیُن پیدا می کند و خود شخص نیز نمی تواند آن را تبدیل کند.

خلاصه بحث

در این میان برخی حضار جلسه صحبت هایی بیان داشتند که خارج از موضوع بحث بود، و در پایان معظم له خلاصه بحث را چنین عنوان فرمودند:

در امانات شخصیه، تبدیل نیاز به احراز رضایت دارد، اما در اموال شرعیه (مانند خمس و زکات) آیا تبدیل احراز رضا می خواهد یعنی اذن فقیه لازم است یا نه؟ دو قول بیان شده است:

برخی فرمودند: تبدیل تصرف است و اذن می خواهد. حتی اگر از نظر مالیت هیچ فرقی نمی کند.

و قول دیگر این است که در امانات و اموال شرعیه، ملاک ارزش و مالیت آن است و همین که عرفاً ردّ امانت صدق کند کافیست.

و برداشت ما نیز همین است.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین