شب هاي ماه مبارک رمضان ـ ماه رحمت وامان وماه نزول قرآن ـ فرصت مناسبي براي مذاکرات علمي وخوشه چيني از محضر عالمان بزرگوار است. از اين رو بيت مرجع عالي قدر حضرت آيت الله العظمي حاج سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله طبق سنوات گذشته ميزبان علما، فضلا، طلاب علوم ديني، شخصيت هاي گوناگون و عامّه مؤمناني است که با معظم له ديدار مي کنند. در اين ديدارها مباحث علمي و مسائل فقهي، تاريخي و فرهنگي مطرح مي شود و افزون بر طرح اين قبيل مسائل، مرجع عالي قدر سفارش ها و رهنمودهايي ارائه مي دهند.

در دومين جلسه (2رمضان المبارک مطابق با يکشنبه 1شهريور) که با حضور جمعي از علما و فضلا صورت پذيرفت مسائل متعددي مطرح شد، از جمله اين که: اگر شخصِ روزه دار، دارويي مضمضه کند و آن دارو به مخرج حروف در حلق برسد، اما به مخرجِ «هـ» و «همزه» نرسد، يا اگر با نخ ـ بدون آن که آن را ببلعد و به حلق برساند ـ تکه اي گوشتِ باقي مانده در حلق خود را بيرون آورد، در هر دو حالت، روزه او چه حکمي دارد؟

آيت الله العظمي شيرازي فرمودند: خود، اين مسأله را چندين بار با برخي از علماي اعلام و فقهاي عظام کربلاي معلّي و نجف اشرف و قم مقدسه مطرح نمودم، اما هيچ يک از آن بزرگواران، با چنين شرايطي روزه را صحيح ندانسته، به بطلان آن قائل بودند.

آن گاه معظم له روايتي خواندند که در آن آمده است: «إذا تمضمض الصائم في شهر رمضان، أو استنشق متعمداً، أو شمّ رائحة غليظة، أو کنس بيتاً فدخل في أنفه أو حلقه غبار، فعليه صوم شهرين متتابعين، فإن ذلک له فطر، مثل الأکل، و الشرب، و النکاح؛(1) هرگاه روزه داري در ماه مبارک رمضان عمداً مضمضه و استنشاق کند، بويي غليظ ببويد يا خانه بروبد [به گونه اي که چيزي از آن ها] وارد بيني يا حلق او شود بايد [به عنوان کفاره] دو ماه پياپي روزه بگيرد، زيرا اين کار براي او [در حکم] افطار و همانند خوردن، آشاميدن و همبستر شدن است».

ايشان افزودند: علي رغم اين که سند اين روايت، خالي از اشکال نيست، اما عملِ مشهور، مضمون آن ضعف سندِ روايت را جبران مي کند و از همين رو، از باب احتياطِ واجب، قائل به بطلان روزه با اين شرايط هستم.

سؤال شد: آيا حد، داخل در محدود است؟

ايشان پاسخ دادند: موارد، با يکديگر اختلافِ [حکم] دارند و نمي توان امرِ (حکم) کلي نسبت به همه موارد صادر کرد و در صورت شک، بايد قدرِ متيقّن را گرفت.

سؤال ديگر اين بود: آيا متنجّس، نجس است؟

ايشان فرمودند: در صورت علم به تنجّس آن محکوم به نجس بودن است، سپس اضافه نمودند: زماني که ميرزاي شيرازي بزرگ رضوان الله تعالي عليه در سامرا بودند، خمره بزرگي براي خوردن آب گذاشته بودند که قطعه چوبي روي دهانه آن قرار مي دادند. بسياري از مردم که به ديدار ايشان مي رفتند با دستان خود از آن خمره آب برداشته، مي نوشيدند. شخصي حضور ميرزاي شيرازي رسيد و به ايشان عرضه داشت: حضرت آقا، خوب است از پاره اي فتواهاي خود عقب نشيني کنيد يا به عدم نجاستِ متنجّس قائل شويد يا اعلان کنيد که آب قليل منفعل (با ملاقات نجس، نجس) نمي شود يا بگوييد که هر کس دستانش را در خمره آب فرو کند، آن آب نجس مي شود، زيرا بسياري از افراد که به ديدار شما مي آيند با دست، از خمره آب بر مي دارند و بسا که دست يکي از آنان نجس باشد.

ميرزاي شيرازي در جواب فرمودند: قائل به نجاستِ اين خمره آب نخواهم شد، چرا که با اين امور، علم به نجاست برايم حاصل نمي شود.

درباره چگونگي طاهر کردن متنجس، وضو و غسل با آب قليل، معظم له فرمودند: در روايات آمده است: «باديه نشيني در مسجد ادرار کرد. رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: «صبوا عليه سجالاً من ماء، أو قال ذَنوباً من ماء؛(2) يک دلو آب بر روي آن بريزيد».

از «زراره» نقل شده است که از امام باقر عليه السلام درباره چگونگي غسل جنابت پرسيدم، حضرت فرمودند: «أفِض علي رأسک ثلاث أکف، و عن يمينک، وعن يسارک، إنما يکفيک مثل الدهن؛(3) سه کف آب بر سرت بريز و همين طور بر سمت راست و سمت چپِ بدنت، و بدان [آن قدر که بدنت را] مانند روغن ماليدن [تر کني] تو را بسنده است».

نيز در روايات آمده است که اميرمؤمنان علي عليه السلام فرمودند: «الغسل من الجنابة و الوضوء يُجزي منه ما أجزأ من الدُّهن الذي يبُلُ الجسد؛(4) در غسلِ از جنابت و وضو، آن مقدار [از آب کفايت مي کند و] مجزي است که روغن، بدن را تر کند».

معظم له در ادامه فرمودند: در فقه الرضا آمده است که در صورتِ نداشتنِ آبِ زياد، آن مقدار از آب براي غسل کفايت مي کند که روغن بر تن بمالي (بدن تري پيدا کند). امام رضا عليه السلام در اين باره مي فرمايند: «وأدني ما يکفيک ويجزيک من الماء، ما تبُلّ به جسدک مثل الدهن؛(5) کم ترين مقدار آبي که تو را [براي غسل يا وضو] کفايت کند آن قدري است که با آن مانند ماليدن روغن به بدن، بدنت را تر کني».

ايشان افزودند: کم ترين مرتبه غسل، تر کردن بدن با آب است، [آن سان که گويي با روغن، بدن خود را چرب مي کني] و اين امر، در پاک کردن متنجّس، صادق است. به عنوان مثال، اگر جايي نجس شود [پس از ازاله عين نجس،] مي توان با دستِ تر، بر آن کشيد و آن را طاهر کرد.

يکي از حاضران پرسيد: سؤال غالبِ افراد، در دو روز گذشته اين بوده است که اگر شخصي در حال نوشيدن آب باشد و جمله اولِ اذان (الله اکبر) را بشنود و در همان هنگام امساک کند، روزه اش چه حکمي دارد؟

ايشان فرمودند: بنا به عرف، امساک کردن، بر او صدق مي کند، البته احتياط دراين است که انسان چند دقيقه قبل از اذان امساک نمايد آن هم در اذان عارف به وقت، والا بايد با تحقيق از اهل خبره مراعات وقت را بنمايد.

در اين هنگام از ايشان پرسيده شد: به مجرد شنيدن جمله «الله اکبرِ» اذان مي توان نماز خواند؟

آيت الله العظمي شيرازي پاسخ دادند: مضمونِ روايتي اين مطلب را روشن مي کند که اذان، همان يک لحظه است، البته اذان عارف به وقت.

سؤال شد: کساني در اروپا زندگي مي کنند و دانستن طلوع فجر و سر رسيدن وقت اذان صبح برايشان ممکن نيست و لذا وقت امساک را نمي دانند. در اين صورت تکليف و حکم آنان چيست؟

مرجع عالي قدر در پاسخ فرمودند: بايد از اهل خبره محل سکونت خود، پرس و جو کنند.

يکي از فضلا پرسيد: از نظر حضرت عالي، مرغي که به صورت مکانيزه و با دستگاه ذبح مي شود چه حکمي دارد؟ و آيا ذبح شرعي بر اين نوع سر بريدن اطلاق مي شود؟

معظم له در پاسخ فرمودند: اگر کار ذبح با شروط آن همراه باشد، يعني رو به قبله انجام گيرد و هنگام سر بريدن «بسم الله الرحمن الرحيم» گفته شود، اين مرغ اگر چه با ماشين ذبح شده باشد، پاک است.

 

 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. استبصار، ج2، ص94، باب48، حديث3.

2. عوالي اللئالي، ج1، ص62، حديث98.

3. التهذيب، ج1، ص137، باب6، حديث75.

4. همان جا، حديث76.

5. مستدرک الوسائل، ج1، ص475، باب23، حديث1.