شب هاي ماه مبارک رمضان ـ ماه رحمت وامان وماه نزول قرآن ـ فرصت مناسبي براي مذاکرات علمي وخوشه چيني از محضر عالمان بزرگوار است. از اين رو بيت مرجع عالي قدر حضرت آيت الله العظمي حاج سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله طبق سنوات گذشته ميزبان علما، فضلا، طلاب علوم ديني، شخصيت هاي گوناگون و عامّه مؤمناني است که با معظم له ديدار مي کنند. در اين ديدارها مباحث علمي و مسائل فقهي، تاريخي و فرهنگي مطرح مي شود و افزون بر طرح اين قبيل مسائل، مرجع عالي قدر سفارش ها و رهنمودهايي ارائه مي دهند.

در اين جلسه موضوع هاي گوناگوني مطرح شد. از جمله ي اين موضوع ها که از سوي مرجع عالي قدر، حضرت آيت الله العظمي سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله مطرح شد، مسأله روزه بيمار و روزه مسافر بود. ايشان در اين باره فرمودند: در کتاب «الصوم» وسائل الشيعه روايتي از امام صادق عليه السلام نقل شده است بدين مضمون که: «حضرت امام صادق عليه السلام بيمار شدند و بيماري ايشان سه سال طول کشيد. لذا آن حضرت نتوانستند در اين سال ها روزه بگيرند و قضاي آن نيز در ديگر ماه هاي دوره سال براي ايشان ممکن نبود. آن حضرت پس از بهبودي، روزه ها را قضا کردند».

ايشان فرمودند: بر اساس اين روايت، فقها فتوا داده اند که: هرکس بيمار شود و نتواند در ماه مبارک رمضان روزه بگيرد و در ديگر ماه هاي سال نيز نتواند قضاي آن را به جاي آورد، وجوب قضاي آن از او ساقط مي شود، اما مستحب است آن را قضا نمايد.

معظم له فرمودند: نظر به اين که روزه عبادت است، بايد روايت يا دليلي بر استحباب قضاي روزه داشته باشيم و اگر روايتي که بيان شد، وجود نمي داشت، نمي توانستيم به استحبابِ قضاي روزه و يا اين که قضاي روزه امري است مستحب، قائل شويم.

لذا بر اساس اين روايت و عملِ امام صادق عليه السلام قضاي روزه [براي چنين مواردي] مستحب خوانده مي شود.

يکي از شرکت کنندگان در جلسه پرسيد: شخصي در ماه مبارک رمضان مسافرت کرده، نذر مي کند در مقصد روزه بگيرد، حکم او چيست؟

معظم له فرمودند: روزه براي او جايز نيست. خداي متعال مي فرمايد: «...وَمَن کَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَي سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ؛(1) کسي که بيمار يا در سفر است [بايد به شمار آن،] تعدادي از روزهاي ديگر را روزه بدارد».

پس، از ادله و از آن جمله از آيه فوق استفاده مي شود که شخص مسافر در ماه مبارک رمضان در سفر [، اما بدون قصد اقامت]، مطلقاً نبايد روزه بگيرد.

ايشان در ادامه پاسخ به اين مسأله فرمودند: اين مسأله، سه صورت دارد:

1. شخصي نذر مي کند که در سفر يا مطلقاً حتي اگر در سفر بود، روزه مستحبي بگيرد، مانند روزه روزِ نيمه شعبان. نذر او صحيح است و بايد آن روز را روزه بگيرد و روزه اش نيز صحيح خواهد بود، چه اين که پاره اي روايات، آن را گفته و اکثر فقها قائلِ به آنند.

2. شخصي در ماه مبارک رمضان نذر مي کند که روزه همان ماه را در سفر بگيرد. اگر چنين کسي در ماه مبارک مسافرت کند و قصد اقامت ننمايد، روزه گرفتن او مطلقاً جايز نيست، تفاوتي ندارد که روزه خودش براي ماه مبارک رمضان بوده گرچه آن را نذر کرده يا روزه قضا باشد، روزه نذر يا روزه مستحبي باشد. اين حکم، مورد اتفاق فقهاست.

3. در غير ماه مبارک رمضان، انسان نذر کند که روزه قضاي ماه مبارک رمضان را در سفر يا مطلقا حتي اگر در سفر بود بگيرد، يعني: هرچند مسافر بوده و قصد اقامت نکرده باشد. فقها در اين مسأله اختلاف نظر دارند.

آيت الله العظمي شيرازي در ادامه فرمودند: به نظر ما اين مسأله اشکالي ندارد و اگر کسي در غير ماه مبارک رمضان نذر کند که قضاي روزه ماه مبارک رمضان را در سفر يا مطلقا حتي اگر در سفر و بدون قصد اقامت ده روز بود، بگيرد صحيح است. به عنوان مثال، کسي در پنج روزِ آخر ماه شعبان به سفر مي رود و پنج روز، روزه قضاي ماه مبارک رمضان گذشته برعهده دارد، اگر نذر کرده باشد که آن را در سفر قضا نمايد، به نظر ما اشکالي ندارد نذر او و نيز روزه او صحيح خواهد بود.

سپس معظم له به منظور طرح مسأله اي براي مناقشه علمي، فرمودند: آيا مي توان براي يک نماز چهار رکعتي ترامي در نيت کند، يعني: اين گونه نيت نمايد: خدايا، اگر يک نماز ظهر، قضا دارم اين چهار رکعت را به جاي آن بپذير و اگر نمازِ قضا بر عهده ندارم اين چهار رکعت براي پدر، مادر و جدم باشد.

در عين اين که شبهه اي در اين مسأله نيست، آيا ترامي در نيت و اين گونه نيت کردن، در معناي ترديد در نيّت نيست؟ حال آن که ترديدِ در نيت، موجب بطلان است.

آيت الله العظمي شيرازي در پاسخ فرمودند: اين نحوه نيت کردن، ترديد در نيت نبوده، بلکه ترديد در منوي يعني: موضوع نيت است و اشکالي ندارد و مهم اين است که نيت، دچار ترديد نشود.

يکي از فضلا درباره شطرنج سؤال کرد که: از آن رو بازي با شطرنج حرام شده است که برخي روايات، آن را در شمار قمار قرار داده و پاره اي ديگر از روايات، آن را مطلقاً حرام خوانده است و اين اطلاق به آلتِ قمار بودنِ آن، انصراف دارد. حال اگر بگوييم: شطرنج، از آلت قمار بودن خارج شده است، به گونه اي که آلت قمار به حساب نمي آيد. در اين صورت، آيا حرمتِ آن همچنان باقي است؟

معظم له در جواب فرمودند: از جهت و ديدگاه فقهي، اگر روايات از موضوعي، مانند شطرنج و تخته نرد نهي کنند، مقتضاي قاعده در چنين موارد، تمسک به اطلاق است. و به عبارت ديگر: علتِ قمار بودن، علت تعليلي است، نه علت تقييدي و قمار بودن شطرنج، علت تعليليِ آن است و اصل اوّلي در عللِ احکام، همان علت هاي تعليلي است، نه علتِ تقييدي، چراکه اگر در اين موارد، علت، تقييدي باشد، با برطرف شدن قيد، علتِ حرمت نيز از شطرنج مرتفع خواهد شد.

يکي ديگر از حاضران در همين موضوع پرسيد: برخي برآنند که بازيِ مستقيم با شطرنج، با بازي شطرنجِ طراحي شده براي کامپيوتر و ديگر ابزارهاي الکترونيکي فرق دارد. نظر حضرت عالي در اين باره چيست؟

ايشان پاسخ دادند: بنابر ظهور، اطلاق و انصرافِ در روايات شديد اللحن درباره شطرنج، بازي با شطرنج، مستقيم باشد يا به وسيله کامپيوتر و ديگر دستگاه هاي مشابه، اشکال دارد.

معظم له درباره حرمتِ اموال مردم و دارايي هاي آنان، فرمودند: حتي اموال کافر ذمّي، کافر غير ذمّي، کافر معاهد و غير از او، تماماً محترم [و تصرفِ عدواني در آن حرام] است، مگر اموالِ کافرِ حربي که در حال جنگِ با مسلمانان باشد.

پرسش ديگري که يکي از فضلا مطرح کرد اين بود: برادران يا خواهران به هم چسبيده آيا مي توانند ازدواج کنند؟

مرجع عالي قدر فرمودند: چندي قبل استفتايي از يکي از کشورهاي غربي رسيد که در آن آمده بود: دو خواهرِ به هم چسبيده هستند و شخصي براي ازدواج با يکي از آنان اقدام کرده است. از آن جايي که جدا سازي اين دو خواهر ممکن نيست، آيا شخص نامبرده مي تواند با يکي از آن دو ازدواج کند؟

پاسخ داديم: اين مسئله، به خوديِ خود و به عنوان اوّلي اشکالي ندارد. البته زوج و خواهر زوجه بايد احکام شرعي را رعايت کنند و از آنچه براي آنان حرام است دوري کنند.

گفتني است که از جمله ميهمانان، فضلا و شخصيت هاي حوزوي که در اين شب با مرجع عالي قدر حضرت آيت الله العظمي سيد صادق حسيني شيرازي دام ظله ديدار کردند، حجت الاسلام والمسلمين سيد جواد مرعشي نجفي دام عزه فرزند مرحوم آيت الله العظمي سيد شهاب الدين مرعشي نجفي قدس سره بود.

 

 

 

1. بقره(2)، آيه185.