یازدهمین نشست علمی مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله در شب های ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳ با حضور جمعی از شخصیت های علمی، نمایندگان مراجع عظام تقلید، فعالان دینی و فرهنگی و طلاب حوزه های علمیه، در شامگاه روز چهارشنبه ۱۱ رمضان العظیم ۱۴۴۳ در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.

مشروح مباحث مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

ترادف در لغت عرب

در آغاز جلسه یکی از حضار در جلسه این سوال را مطرح نمود که آیا بین (جَدَث) و( قبر) از لحاظ معنى فرقی هست؟

مرجع عالیقدر فرمودند: ظاهراً این دو کلمه مترادف هستند، و استعمال الفاظ مترادف از بلاغت است، ابوهارون مکفوف سروده است: «امْرُرْ عَلَى جَدَثِ الْحُسَيْنِ، فَقُلْ لِأَعْظُمِهِ الزَّكِيَّةِ»([1])، كه مراد از جَدَث در این جا همان قبر شریف حضرت مي باشد، البته فروقی دقیق میان این دو هست که در کتاب های لغتِ مفصل، وكتب فروق اللغات ذکر شده است.

سوال شد: آیا در لغت عرب ترادف داریم؟

معظم له فرمودند: این بحث که آیا در لغت عرب ترادف داریم یا نه، در کتب اصولی قبل از مرحوم شیخ انصاری نيز مطرح می باشد و ظاهرا ترادف دقی نیست لکن ترادف عرفی در لغت عرب وجود دارد و در قرآن کریم نیز موجود است.

واضع لغات کیست؟

سوال شد: واضع لغات كيست، آیا اختلاف السنه که در آیه شریفه «وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِلْعَالِمِينَ»([2]) ذکر شده، فعل خدای متعال است یا فعل بشر؟

معظم له در جواب فرمودند: علما از جمله مرحوم علامه مجلسی این بحث را مطرح نموده اند که آیا اختلاف لغات یک امر خارجی مربوط به بشر است، که بشر برای انتقال معانی و مفاهیم، این لغات را به وجود آورده و به کار می گیرد و یا اینکه يا واضع لغت خداست وبه روش وحی و إلهام به بشر تعلیم فرموده است. دو رأي در مسأله ذكر وأدله اش در جاي خود بحث شده است.

مقصود از (ماه) شرعی

از مدت یک ماه شرعي سؤال شد که اگر مسافر، آن مدت مردد بوده بعد از گذشت يك ماه نمازش را تمام ميخواند، وهمجنين مدت یک ماه در عده طلاق، کفاره، نذر، اجاره، وعمره که «في كل شهر عمرة[3]» و... پرسیده شد.

مرجع عالیقدر فرمودند: در نذر و اجاره و امثال آن، تابع نیت ناذر و عقد اجاره است، در عمره نیز به جهت اختلاف روایات، فتاوی فقها مختلف است، و به نظر می رسد مطلقا سی روز ملاک باشد؛ اما در موارد دیگر اگر آغاز آن از ابتدای ماه باشد، ملاک این است که ماه بیست و نه روزه تمام شود یا سی روزه، و اگر در اثناء ماه باشد، باید سی روز بگذرد، اما بیست و نه روز محرز نیست که مجزی باشد.

در نزد اصولی ها متسالم علیه است که استعمال اعم از حقیقت است، و علامت حقیقت نیست، بلکه تبادر، علامت حقیقت است.

مشروعیت عبادات استیجاری

سؤال شد: وجه مشروعیت نماز و روزه  استیجاری چیست؟

مرجع عالیقدر فرمودند: نسبت به استیجار برای حج روایات داریم و اشکالی در آن نیست، و در نماز و روزه با فهم عدم خصوصیت، فقها قائل به صحت استيجار شده اند، واگر روایات باب حج نبود، عمومات اجاره کافی بود زيرا این عمومات شامل عبادات نيز می شود، در روایتی وارد شده: امام صادق (علیه السلام) سی دینار به شخصی دادند تا از جانب فرزندشان اسماعیل حج به جا آورد[4].

حج بدون اشکال عبادت است، واگر در حج استیجاری، تمشی قصد قربت ممكن است، در نماز وروزه نيز می شود، بهل فرقی که میان حج و میان نماز و روزه وجود دارد این است که تا شخص زنده است صحیح نیست از برای او نماز و روزه قضا بدهند، و بعد از موت وي جایز است، اما در حج حتى در حال حیات شخص معذور، جایز است برای او حج بدهند، البته نادری از فقها نسبت به نماز و روزه استیجاری اشکال کرده اند لکن اشکالشان تام نمی باشد.

حکم تنخیع الذبیحة

مسئله دیگری که در این جلسه علمی مطرح گردید  در مورد حکم تنخیع ذبیحه بود.

معظم له در این باره فرمودند: تنخیع الذبیحه یعنی قبل از اینکه حیوانِ ذبح شده کاملا جان بدهد سر او را جدا کنند، بنابر مشهور بین فقها این عمل مکروه است و بعضی قائل به حرمت شده اند، زیرا در روایات از این عمل نهی شده است([5])، لکن مشهور از این نهی حرمت را نفهمیده اند، و به جهت فهم مشهور فقها کسر دلالی می شود.

اعمال غیر مسلمانان

در ادامه پرسیده شد: طبق روايات اگر شخصی بدون ولایت و بدون نماز جان دهد، دیگر اعمال او پذیرفته نمی شود، اعمال ساير ملل وادیان چگونه است؟

مرجع عالیقدر در پاسخ به این سوال فرمودند: آنان که بعد از بعثت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اسلام را نپذیرفته اند، چنانچه از روی علم و آگاهی و یا جهل تقصیری بوده، معذور نیستند و اگر جاهل قاصر بوده باشند معذورند و حسب بعضی روایات در روز قیامت مورد امتحان واقع می شوند.

معامله با فرقه های ضاله

سپس از حکم معامله با معتقدین به فرقه های ضاله سؤال شد.

مرجع عالیقدر فرمودند: با عوام آنها که بی اطلاع از انحرافات فرقه هستند، معامله کردن ایرادی ندارد، ولی با كساني كه از انحرافات مطلعند وبا آن حال، معتقد به فرقه ضاله اند، تعامل نشود.

نماز خواندن با کفش

سؤال شد: حکم نماز خواندن با کفش چيست؟

معظم له فرمودند: اگر کفش همچون جوراب باشد و انگشت ابهام به جلوی کفش بچسبد، ایرادی ندارد، واگر کفش ساق ندارد طبق دلیل خاص، برخی آن را مکروه دانسته اند و برخی مبطل نماز، و اگر نعلین بوده وجلوی آن باز باشد و انگشت ابهام به زمین برسد اشكالي ندارد.

وجه حجیت اطمینان

سپس پرسیده شد: اگر حجیت اطمینان همچون حجیت علم ذاتی باشد، چرا در برخی موارد شارع اطمینان را حجت ندانسته است؟

مرجع عالیقدر فرمودند: حجیت اطمینان ذاتی نیست بلکه عقلائی است، البته در کتب اصولی بحثی هست که آیا اطمینان از باب اینکه عرفا علم است حجت است یا از باب اینکه ظن معتبر است، که بنای عقلا بر اعتبار آن است.

حکم مضمضه و غرغره

سؤال شد: حکم مضمضه و غرغره در حال روزه چیست؟

مضمضمه که عبارت است از گرداندن آب در فضای دهان، اگر به جهت وضو و غسل باشد و ناخواسته آب به حلق برسد مبطل روزه نیست، و چنانچه به قصد تبرید و خنک کردن دهان يا مانند آن باشد و آب وارد حلق شود، مبطل می باشد، اما کفاره ندارد،

وغرغره که آب داخل حلق می شود، بنابر مشهور مبطل روزه است، هرچند پائین تر از حلق نرود.

شرح فرازی از دعای افتتاح

در پایان پیرامون این فراز از دعای شریف افتتاح: «وَلايَزِيدُهُ كَثرَةُ العَطاءِ إِلاّ جُوداً وَكَرَما»([6])،  سؤال شد که آیا صفات باری تعالی قابل زیاده است؟

مرجع عالیقدر فرمودند: خدای متعال ازلی و ابدی (سرمدی) است، و صفات خدای عز وجل، قابل زیاده و نقصان نیست، و عبارت دعای افتتاح يعني: هرچه خدای متعال بیشتر عطا می کند، از جود و کرمش کم نمی شود.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرين.

[1]. بحار الأنوار ج44 ص287 ح25 وص288 ح28.

[2]. الروم : 22.

[3]. وسائل الشیعة ج14 ص207 باب 6.

[4]. وسائل الشیعة ج11 ص163 ح14530.

[5]. وسائل الشیعة ج24 ص15 باب 6.

[6]. مفاتیح الجنان، ص249.