1- شادی خدا در توبه بندگان

درباره مسأله توبه و اهمیت و ارزش آن در روایات اهل بیت علیهم السلام مضامین ویژه ای وارد شده است که مانند آن را در مسائل و ابواب دیگر مشاهده نمی کنیم. برای نمونه در روایت شریفی از امام باقر علیه السلام آمده است: «إن الله تعالی أشدّ فرحاً بتوبة عبده من رجل أضل راحلته وزاده فی لیلة ظلماء فوجدها، فالله اشد فرحاً بتوبة عبده من ذلک الرجل براحلته حین وجدها؛ خدای متعال از توبه بنده خود بیشتر از مردی که مرکب خود را در شبی تاریک گم کند و آن گاه آن را پیدا کند، خوشحال می شود. شادی خدای متعال از توبه توبه کار بیش از شادی صاحب این مرکب است».

باتوجه به این ارزش فوق العاده توبه جا دارد دست نزدیکان و خویشاوندان و دوستانمان را بگیریم و آنان را به توبه و بازگشت به خدا دعوت کنیم.

2- توبه

 هر انسان غیرمعصومی کم و بیش در معرض وسوسه های شیطان و پیروی از هوای نفس قرار می گیرد و ممکن است حکم خدا و حق الله را زیرپا نهد یا حق الناس یا حتی حقوقی که از آنِ اوست و خدا برعهده اش نهاده را نادیده بگیرد. در چنین حالتی انسان باید بی درنگ به استغفار بپردازد و گناه و خطای خود را با توبه جبران کند. این کار باعث می شود تا هیچ گاه گناهان خود را فراموش نکند و همیشه به استغفار بپردازد و ازسوی دیگر با حالت توبه و عاقبت به خیری چشم از جهان فرو بندد.

توبه و استغفار دائم جایگاه بی مانندی در فرهنگ اسلامی و بیانات پیشوایان دین دارد. برای نمونه وجود مبارک رسول گرامی اسلام صلّی الله علیه وآله در سفارش ارزنده خود به ابوذر غفاری رضوان الله تعالی علیه فرموده اند: «یا أباذر، إنّ حقوقَ الله جلّ ثناؤُهُ أعظمُ من أن یقومَ بها العبادُ وإنّ نعمَ الله أکثرُ من أن یحصیها العبادُ ولکن أمسوا وأصبِحوا تائبینَ؛ ای ابوذر، حقوق خدای تبارک و تعالی بزرگ تر از آن است که بندگان بتوانند آن را به تمامی ایفا کنند و نعمت های خدا بیش از آن است که بندگان بتوانند شماره کنند، ولی [با این حال] هر صبح و شام به درگاه خدا توبه آرید».

توبه عبارت است از پشیمانی انسان از خطاهای گذشته و عزم بر ترک و تکرار نکردن آن در آینده و کوشش برای جبران کوتاهی ها اعم از حقوق الهی و حق الناس. در حقیقت گناهان مانند پلیدی های ظاهری اند و توبه به مثابه آبی است که آلودگی ها را شستشو می دهد و پاک می سازد.

3- ورود به بهشت به واسطه یک گناه

از ابوذر غفاری نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: [گاه] بنده ای مرتکب گناهی می شود و به واسطه آن گناه وارد بهشت می گردد. پرسیدم: چگونه، ای رسول خدا؟ حضرت فرمودند: [بدین ترتیب که] آن گناه پیوسته در برابر دیدگانش قرار دارد و از آن توبه می کند و به سوی خدا می گریزد تا اینکه به بهشت وارد می شود.

این حدیث شریف به پشیمانی انسان گناهکار پس از ارتکاب گناه اشاره دارد. کسی که براثر وسوسه شیطان گناهی از او سر زند، اگر پشیمان شود و ضمن توبه و استغفار گرد گناهان نگردد، مغفرت الهی و بهشت برین نصیبش می شود.

4- فراموش کردن گناهان

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله به جناب ابوذر غفاری رحمة الله علیه چنین وصیت کردند: «یا أباذر، إن الله تبارک وتعالی إذا أراد بعبدٍ خیراً جعل ذنوبَهُ بین عینیه ممثّلة؛ ای اباذر، هرگاه خدای تبارک و تعالی خیر بنده ای را بخواهد گناهانش را در برابر دیدگانش قرار می دهد».

شایسته است انسان مؤمن هیچ گاه گناهان خود را ـ خواه بین خود و خدایش بوده یا به بندگان خدا ارتباط داشته است ـ فراموش نکند و همیشه بابت تقصیرات و خطاهایش استغفار نماید. بی شک اتخاذ چنین شیوه ای باعث کاهش گناهان شخص و افزایش استغفار وی می شود و در نتیجه عمر او با آمرزش الهی و عاقبت به خیری تمام می شود.

همه مردم ـ جز اولیای الهی ـ معصوم نیستند و معمولاً گناهان خود را از یاد می برند ولی خطاهای دیگران و ستم هایی را که از ناحیه دیگران به آن ها رسیده است فراموش نمی کنند. این معنا به تواتر در روایات اهل بیت وارد شده است. به عنوان مثال افراد معمولاً ستم هایی که در حق همسرانشان انجام داده اند در خاطرشان نمی ماند، ولی بدرفتاری های همسرانشان را در قبال خود از یاد نمی برند. چنین رفتاری باعث محروم ماندن از خیر می شود و انسان را از توفیقات دیگر باز می دارد.

چه خوب است هریک از ما گاه با خدایمان خلوت کنیم و تقصیرهایمان را در برابر پروردگار به یاد آوریم و برای کسانی که از ما در حق آنان ستمی رفته یا به ما ستم کرده اند به درگاه خدا توبه آریم و برای خود و آنان آمرزش بطلبیم. چنین کاری با برکات و توفیق توأم است و کفه حسنات آدمی را سنگین تر می سازد. به یاد داشته باشیم که دنیا و هرچه در آن است در قبال آخرت هیچ است. بدین معنا که مشکلات و سختی های این جهان هرچند تلخ و کمرشکن باشد در برابر عذاب اخروی وزنی ندارد و عذاب اخروی است که ـ العیاذ بالله ـ مدت و شدت بیشتری دارد.