صحبت این بود که اگر شخص کمتر از شأنش مصرف کرد آن مقداری که کمتر مصرف کرده و صرف نکرده آیا باید خمسش را بدهد یا نه؟ مرحوم صاحب عروه فرمودند: بله باید خمسش را بدهد. اگر شأنش این بود که در سال 1000 دینار مصرف کرد و به خودش فشار آورد کمتر مصرف کرد، این 200 دینار که سر سال مانده خمس دارد. این فرمایش صاحب عروه ایضاً فرمایش از قبل این مطرح است هر چند که یک روایت خاص ندارد. از شیخ طوسی من ندیدم، اما از ابن ادریس به بعد این را متعرض شده‌اند. کسانی که موافق با صاحب عروه فتوی داده‌اند و فرموده‌اند این اضافه سر سال خمس دارد، ابن ادریس در سرائر ج 1 صفحه 488 نقل اجماع کرده، کذلک علامه در کتب متعدده‌شان، تذکرة ج 5 ص 420 نقل اجماع کرده‌اند که خمس دارد. منتهی ایضاً، و قواعد ج 1 ص 363 فرموده‌اند. فرزند علامه فخر الدین در ایضاح الفوائد ج 1 ص 217 گفته‌اند: خمس دارد. مرحوم شیخ انصاری در کتاب خمس یا میل یا قول به خمس دارند. چون ترجیح می‌دهند جانب خمس را ص 98، و هکذا معظم بعدی‌های صاحب عروه، آن‌ها هم بر متن ساکت شده و قبول کرده‌اند. مرحوم والد، آسید عبدالهادی، اخوی، کاشف الغطاء، آل یاسین، آسید ابو الحسن، خوانساریان، آقای حجت، آقای نائینی، حائری و دیگران گفته‌اند خمس دارد. این قول اول.

قول دوم جمهره‌ای از فقهاء گفته‌اند خمس ندارد. فرض کنید که متعارف است در حد شأنش که در سال 1000 دینار خرج کند، اول سال 1000 دینار از سودش کنار می‌گذارد برای مؤونه زندگی، این 1000 دینار خمس ندارد چه همه را مصرف کند و چه همه را مصرف نکند. این قول دوم را جماعتی قائل شده‌اند مثل رساله صاحب جواهر مجمع المسائل، مسأله 1589، اینطور فرموده‌: ولو شقّ علی نفسه وصرف اقل من شأنه فلا خمس علی مقدار الزائد، وإن کان الأحوط الخمس في الزائد. وهکذا مجمع المسائل و صراط النجاة میرزا و شیخ. مجمع المسائل ص 316 و محشین هم هیچیک حاشیه نکرده‌اند مگر سه نفر که فلا خمس علی المقدار الزائد که فتوی است بعد فرموده‌اند وإن کان الأحوط، استحبابی است فرموده‌اند: لا یترک، فتوی را تبدیل به احتیاط کرده‌اند. یکی مرحوم میرزای بزرگ یکی آسید محمد کاظم که در اینجا فتوی داده‌اند در عروه که خمس ندارد، در عروه فتوی داده‌اند که خمس دارد. آنجا فتوی داده بودند که خمس ندارد، ایشان فرموده‌اند: نه، احتیاط وجوبی این است که خمس بدهد. و آقای قمی هم همینطور حاشیه کرده‌اند.

این قول که در رساله‌های عملیه ذکر شده، لو قطّر علی نفسه زائد خمس ندارد. این قول را عده‌ای قبل همین را فرموده‌اند، من جمله شهیدین در بیان و دروس و روضه گفته‌اند خمس ندارد. شهید اول در بیان ص219 چاپ قدیم، در دروس ج 1 ص 258، شهید ثانی در روضه و شرح لمعه ج 2 ص 76، ابن فهد در رسائل عشر ص 183 و 361، شیخ انصاری اینطور فرموده‌اند: در کتاب خمس ص 76، واستظهر في المناهل (فرزند صاحب ریاض، آسید محمد مجاهد) عدم الخلاف فیه (که خمس ندارد با اینکه قبل از ایشان ابن ادریس فرموده بودند خمس دارد. ایشان در تنبیه 20 از خمس ارباح در مناهل بعد از نقل کلام شهید اول در دروس و بیان که خمس ندارد، شیخ انصاری نقل کرده‌اند که صاحب مناهل فرموده‌اند: وهو جیّد (که خمس ندارد) لظهور الاتفاق علیه (اجماع). جماعتی هم گفته‌اند نمی‌دانیم و مسأله برای ما روشن نیست. منهم محقق اردبیلی در مجمع الفائدة و البرهان ج 4 ص 318. منهم مرحوم آقا جمال خوانساری در حاشیه شرح لمعه چاپ قدیم ج 1 ص 314. این دو بزرگوار هم تأمل کرده‌اند و گفته‌اند ما تا بحال به جائی نرسیده‌ایم که خمس دارد یا ندارد در تقطیر. جماعتی هم مثل بعضی مسائل دیگر یک جا گفته‌اند خمس دارد و گاهی فتوی داده‌اند خمس ندارد مثل علامه گاهی فتوی داده‌اند خمس دارد و گاهی فتوی داده‌اند خمس ندارد. مثلاً در آن کتاب‌هائی که فرموده‌اند خمس ندارد از علامه نقل می‌شود که در آن دو کتاب گفته‌اند خمس دارد، در قواعد فرموده‌اند خمس ندارد. محقق کرکی گاهی گفته‌اند خمس دارد و گاهی گفته‌اند خمس ندارد. در جامع المقاصد ج 3 ص 53 چاپ‌های جدید فرموده‌اند، خمس دارد. در حاشیه شرائع و ارشاد و محقق کرکی فرموده‌اند خمس ندارد و منهم اعلام ثلاثة نائینی، عراقی و حائری، حاشیه دارند هم بر عروه و هم بر رساله مجدد و هم رساله شیخ و صاحب جواهر که توی آن رساله‌ها گفته‌اند خمس ندارد حاشیه نکرده‌اند، عروه هم فرموده خمس ندارد حاشیه نکرده‌اند.

فهرست

جلسه 231. 5

جلسه 232. 12

جلسه 233. 18

جلسه 234. 25

جلسه 235. 36

جلسه 236. 45

جلسه 238. 53

جلسه  239. 62

جلسه 240. 70

جلسه 241. 77

جلسه 242. 83

جلسه 243. 91

جلسه 244. 98

جلسه 245. 104

جلسه 246. 110

جلسه 247. 116

جلسه 248. 121

جلسه 249. 128

جلسه 250. 134

جلسه 251. 140

جلسه 252. 147

جلسه 253. 153

جلسه 254. 159

جلسه 255. 163

جلسه 256. 170

جلسه 257. 177

جلسه 258. 183

جلسه 259. 188

جلسه 260. 195

جلسه 261. 201

جلسه 262. 207

جلسه 263. 214

جلسه 264. 219

جلسه 265. 225

جلسه 266. 231

جلسه 267. 239

جلسه 268. 244

جلسه 269. 251

جلسه 270. 259

جلسه 271. 266

جلسه 272. 272

جلسه 273. 278

جلسه 274. 284

جلسه 275. 291

جلسه 276. 299

جلسه 277. 307

جلسه 278. 313

جلسه 279. 320

جلسه 280. 329

جلسه 281. 336

جلسه 282. 344

جلسه 283. 352

جلسه 284. 362

جلسه 285. 369

جلسه 286. 377

جلسه 287. 386

جلسه 288. 394

فهرست.. 402